D. I. Qurbonboyeva, I. A. Abdullabekov. Elektr izolyatsiya va kabel texnikasi

B
	BpSHp
BG		SHp
Bv		K
Bp		Kl
Bl		KlSHp

5-rasm. Muxofazalovchi qoplam turlari.

Himoya qatlamini qoplash uslublari. Tasma simon pulat zirx qoplash. Himoya qatlam konstruksiyalari va himoya qatlamini qoplashning asosiy texnologik jarayonlari.

6 – rasm. To‘lqinsimon po‘lat qobig‘li kabel:
1 – polietilen ichak; 2 – polietilen ichak osti yopishtiriluvchi qatlam; 3 – to‘lqinsimon po‘lat qobiq; 4 – alyuminiy ekran; 5 –belbog‘li izolyasiya; 6-tok o‘tkazgich simlar.

Kuchli kabellar sanoat chastotali, o‘zgaruvchan va o‘zgarmas kuchlanishli elektr energiyasini uzatish, hamda taqsimlashga mo‘ljallangan. Xalq xo‘jaligining barcha yo‘nalishlarida sanoat va texnik taraqiyot rivojlanishi shahar va qishloqlarni elektr energiya bilan ta’minlashda 1 – 35, 110 kVli elektr tarmoqlarida kuchli kabellarning roli beqiyosdir. Ushbu kabellarning asosiy qismi kuchlanishi 0,4 – 1kV va 6 – 10 kV elektr tarmoqlarida qo‘llaniladi. Yuqori kuchlanishli kabel narhining qimmatligi, montaji va ekspluatatsiyasi murakkabligi sababli kabel liniyasi hamda havo liniyasiga raqobatlasha olmaydi. Elektr texnika sanoatida kabel mahsuloti, umumiy ishlab chiqariladigan mahsulotni 20% ni tashkil etadi va sanoat, transport, aloqa, qishloq va kommunal xo‘jaliklarini elektr energiya bilan ta’minlaydi. Ishonchli va uzoq muddatli ishlaydigan kabel hamda tarmoqlariga alohida e’tibor berilmoqda. Dastavval ishlab chiqarilgan kabel izolyatsiyasi asosan moy shimdirilgan qog‘oz izolyatsiyali bo‘lsa, so‘ngi paytlarda mahsus rezina va plastmassa izolyatsiyali kabelga katta e’tibor berilmoqda. Qog‘oz-moy shimdirilgan izolyatsiyali kabllarni tayyorlash texnologik jarayoni plastmassa izolyatsiyali kabellarni texnologik jarayonidan kuproq. Qog‘oz-moy shimdirilgan izolyatsiyali kabellarda quritish, shimdirish hamda moy-kanifol birikmasini tayyorlash jarayoni ancha ko‘p vaqtni egalaydi. Shu sababli ko‘pgina rivojlangan kapitalistik davlatlar elektr tarmoqlarida asosan plastmassa izolyatsiyali kabellar va ularning armaturalari qo‘llanilmoqda. Bu ko‘p miqdorda rangli va qora metalni tejash imkonini yaratadi. Plastmassa izolyatsiyali kabellarni tayyorlash texnologiyasi, qog‘oz-moy shimdirilgan izolyatsiyali kabellarni texnologik jarayoni ancha sodda va bu turdagi kabellarni ishlatish ancha qulay.

Kabel mahsuloti va uning armaturasiga bo‘lgan talab kun sayin ortib bormoqda.
Respublikada ko‘plab ishlab chiqarilayotgan polietilen izolyatsiyali kabel mahsuloti va kabel armaturasini polietilen asosida ishlab chiqarishni taqoza etadi.
Shu sababli O‘zbekiston Respublikasi xududidagi kabel ishlab chiqaradigan korxonalarda yuqori kuchlanishli kabellarni izolyatsiyasi tikilgan polietilen asosidagi mahsulotlardan iborat.