D. D. Safarova sport morfologiyasi

3.2. Embrional taraqqiyotning boshlang‘ich davrlari
M a’lumki,  otalanish jarayoni  erkak jinsiy  hujayrasi  -   sperma- 
tozoid  va  urg‘ochi jinsiy  hujayrasi  -  tuxum  hujayrasining  o ‘zaro 
qo‘shilishidan iborat.
Spermatozoid  xipchinli  harakatchang  hujayralar  turiga  kirib, 
kattaligi  60-70  mkm  ga  teng,  bosh,  bo‘yin,  dum  qismlari  farq- 
lanadi.
Tuxum  hujayrasi  tuxumdonda  yetilib,  diametri  130  mikronga 
teng.  Tuxum  hujayralari  yumaloq  shaklga  ega,  tarkibida  yadro, 
sitoplazma  va  atrofidan  pishiq  yaltiroq  qobiq  bilan  o‘ralgan. 
Sitoplazmada  sariqlik  moddasi  teng  tarqalgan.  Sariqlik  moddasi 
sintez qilinish uchun zarur energiya manbayi bo‘lib xizmat qiladi. 
Otalanish jarayoni  tuxum  yoilarida  ro‘y  beradi.  Otalangan  yoki 
urugiangan  tuxum  hujayrasi 
zigota
  deyiladi.  Zigota  biroz  tinch 
davmi o‘tib, maydalana boshlaydi.  Odamda maydalanish to iiq  va 
asinxron b o iib , hosil boigan hujayralar 
blastomerlar
 deb ataladi. 
Blastomerlar  ikki  xil  bo iad i  -   och  va  to‘q  rangli.  Och  rangli 
blastomerlar  tez  boiinishi  natijasida  markazda  joylashgan  to‘q 
rangli blastomerlami atrofidan qoplab oladi. Embrionning bu davri 
sterroblastula
  deyiladi.  Sterroblastulaning  och  blastomerlaridan 
trofoblast  hosil  boiadi.  Keyinchalik  trofoblast  orqali  embrion 
ona  organizmi  bilan  bogianadi.  Markazda  joylashgan  qoramtir 
blastomerlardan  esa  embrioblast  hosil  boiadi.  Bundan  embrion 
tanasi  va  maxsus  embriondan  tashqari  a’zolar  vujudga  keladi. 
Embrional  taraqqiyotning  keyingi  bosqichi  -   bu  blastosistaning 
hosil  boiishi.  Blastosista  trofoblast,  bo‘shliq  va  embrioblastdan 
tashkil topgan.  Sterroblastulaning bo‘shlig‘i markazida joylashgan 
bo‘lib, maxsus suyuqlik bilan toigan. Bo‘shliq atrofidagi devorida 
trofoblast  joylashadi.  Embrioblast  esa  maxsus  tuguncha  xolida 
trofoblast devoriga birikkan holda joylashadi.