D a V l a t k a d a s t r L a r I a s o s L a r I

4-BOB. TABIIY RESURSLAR GURUHIGA KIRUVCHI DAVLAT 
KADASTRLARI  VA ULARNI YURITISH XUSUSIYATLARI 
 
Tabiiy resurslar kadastri guruhiga quydagilar kiritilgan: 
1.  Konlar,  foydali  qazilmalar  va  texnogen  hosilalarning  yuzaga  chiqish 
hollari davlat kadastri  
2. Davlat suv kadastri 
3. Davlat o‘rmon kadastri 
4. O‘simlik dunyosi obyektlari davlat kadastri 
5. Hayvonot dunyosi davlat kadastri 
6. Chiqindilarni ko‘mish va utilizatsiya qilish joylari davlat kadastri 
 
4.1. KONLAR, FOYDALI QAZILMALAR VA TEXNOGEN 
HOSILALARNING YUZAGA CHIQISH HOLLARI DAVLAT KADASTRI  
 
Konlar,  foydali  qazilmalar  nishonalari  va  texnogen  hosilalari  (mineral  xom 
ashyoni qazib olish va qayta ishlash chiqishlari) davlat kadastri foydali qazilmalar 
nishonalari  va  texnogen  hosilalar  obyektlariga  tenglashtirilgan  tavsifnomalari 
to‘plamidan  iboratdir  va  u  O‘zbekiston  Respublikasi  davlat  kadastirlari  yagona 
tizimining tarkibiy qismi hisoblanadi.  
O‘zbekiston  Respublikasi  konlari,  foydali  qazilmalari  nishonalari  va 
texnogen  hosilalarining  davlat  kadastri  respublikaning  mineral  xom  ashyo 
resurslari  holatini  baholash,  yer  osti  boyliklarini  geologik  o‘rganish  bo‘yicha 
ishlarni  rivojlantirish  dasturlarini  ishlab  chiqishni  ta’minlash,  konlar,  foydali 
qazilmalar  nishonalarining  asosiy  tavsifnomalari  va  texnogen  hosilalar  obyektlari 
bilan  tezkorlik  bilan  tanishish,  shuningdek,  O‘zbekiston  Respublikasi  davlat 
kadastirlari yagona tizimidagi yer uchastkalarini baholash uchun mo‘ljallangan.  
Quyidagilar kadastrni hisobga olish obyektlari hisoblanadi: 
O‘zbekiston  Respublikasi  foydali  qazilmalari  zaxiralari  davlat  balansida 
hisobga olingan foydali qazilmalar zaxiralari mavjud bo‘lgan konlar; 

---

124 
 
-  foydali  qazilmalar  konlari  uchastkalari,  agar  ularning  zaxiralari 
O‘zbekiston  Respublikasining  foydali  qazilmalari  zaxiralari  davlat  balansida 
alohida satr bilan hisobga olinsa; 
-  O‘zbekiston  Respublikasining  foydali  qazilmalari  zaxiralari  davlat 
balansida  hisobga  olinmagan,  foydali  qazilmalar  zaxiralari  mavjud  bo‘lgan,  lekin 
qidiruv (mufassal baholash) ishlari tugallanmagan konlar; 
- foydali qazilmalari zaxiralari O‘zbekiston Respublikasi foydali qazilmalar 
zaxiralari davlat balansi hisobidan qandaydir sababga ko‘ra chiqarilgan konlar; 
- tarkibida mineral xom ashyoning shunday turi bo‘yicha qazib olinayotgan 
konlarga sanoat talablariga javob beruvchi qimmatli komponentlar borligi jihatidan 
hech  bo‘lmaganda  bitta  ruda  jismi  (qatlami)  mavjudligi  aniqlangan  foydali  qattiq 
qazilmalar nishonalari; 
-  tarkibidagi  qimmatli  komponentlar  amaliy  qiziqish  tug‘diruvchi, 
shuningdek, atrof-muhitni ifloslantiruvchi va aholiga jiddiy xavf-xatar tug‘diruvchi 
kambag‘al rudalar ag‘darmalari, chiqindi omborlari va boshqa texnogen hosilalar. 
O‘zbekiston  Respublikasining  konlari,  foydali  qazilmalari  nishonalari  va 
texnogen hosilalari davlat kadastrida quyidagi ma’lumotlar bo‘ladi. 
1. Foydali qazilmalar bo‘yicha: 
- obyektning geografik va ma’muriy holati to‘g‘risidagi ma’lumotlar, asosiy 
va  ular  bilan  birgalikda  joylashgan  foydali  qazilmalarning  miqdoriy,  sifat  tarkibi 
hamda ularda mavjud bo‘lgan foydali va zararli komponentlar, konlarni qazishning 
geologik-iqtisodiy,  kon-texnik,  texnologik,  gidrogeologik,  ekologik  va  boshqa 
sharoitlari haqida. 
2. Foydali qazilmalar nishonalari bo‘yicha: 
Nishonaning  geografik  va  ma’muriy  holati,  uning  geologik  jihatdan 
o‘rganilganlik  darajasi,  aniqlangan  zaxiralar  miqdori  va  baholangan,  prognoz 
qilingan  resurslar  to‘g‘risidagi  ma’lumotlar,  mineral  xom  ashyoning  mumkin 
bo‘lgan  xossalari,  shuningdek  obyektning  kelgusida  o‘rganish  bo‘yicha 
tavsiyanomalar bo‘ladi. 
3. Texnogen hosilalar obyektlari bo‘yicha: 

---

125 
 
Texnogen  hosilalar  manbalari,  ularning  shakllanish  davri,  texnogen 
xosilalarining  ularning  miqdoriy-sifat  ko‘rsatkilari  hamda  ularni  saqlash  kon-
texnik  sharoitlari  ko‘rsatilgan  holdagi  turi  yoki  xili  to‘g‘risidagi  ma’lumotlar 
bo‘ladi.  
4.  Geologik-qidiruv  va  foydalanish  ishlari,  foydali  qazilmaning  texnologik 
sinovlari  natijalariga  doir  aniq  hisobotlarda,  texnik-iqtisodiy  tushunchalarda, 
dokladlar  va  texnik-iqtisoiy  asoslashlarda,  mineral  xom  ashyo  konditsiyalarini  va 
foydali  qazilmalar  zaxiralarini  tasdiqlash  bo‘yicha  protokollarda  mufassalroq 
axborotning,  shuningdek,  yer  osti  boyliklariga  oid  boshqa  dastlabki  axborotning 
mavjudligi to‘g‘risidagi ma’lumotlar ham bo‘ladi. 
Konlar,  foydali  qazilmalar  nishonalari  va  texnogen  hosilalar  pasportlarini 
tuzish uchun quyidagilar dastlabki axborot manbalari hisoblanadi: 
-  geologik-suratga  olish,  qidirish,  muhandislik-geologik,  gidrogeologik, 
gioekologik, tematik, tajriba-uslubiy, ilmiy-tadqiqot ishlari va yer osti boyliklarini 
o‘rganish bo‘yicha boshqa ishlar natijalari to‘g‘risidagi tasdiqlangan hisobotlar; 
-  mineral  xom  ashyoning  texnologik  sinovlari  natijalari  to‘g‘risidagi 
hisobotlar; 
-  qazib  oluvchi  korxonalarning  texnogen  hosilalarning  yuqori  daraja  xavfli 
obyektlari to‘g‘risidagi ma’lumotlardan iborat bo‘lgan yillik hisobotlari; 
- foydali qazilmalar zaxiralari balanslari; 
-  mineral  xom  ashyo  konditsiyalarini  va  foydali  qazilmalar  zaxiralarini 
tasdiqlash  bo‘yicha  protokollar,  shuningdek  zaxiralarni  hisobdan  chiqarishga  doir 
materiallar. 
Geologik  materiallar  seysmoaktivlik,  sel  xavfi,  xavfli  geologik  jarayonlar 
(o‘pirilish,  ko‘chish,  cho‘kish,  suffoziyalar,  karetlar)  alomatlari  mavjudligi 
to‘g‘risidagi ma’lumotlar bilan to‘ldiriladi. Konlar, foydali qazilmalar nishonalari 
va texnogen hosilalar pasportlari maxsus shakl (blanka)larda quyidagilar bo‘yicha 
tuziladi: 
- rudali foydali qazilmalar konlari; 
- rudasiz foydali qazilmalar konlari; 

---

126 
 
- sochma konlar; 
- radioaktiv xom ashyo konlari;  
- ko‘mir va yonuvchi slanetslar konlari; 
- neft va gaz konlari; 
- rudali foydali qazilmalar nishonalari; 
- rudasiz foydali qazilmalar nishonalari; 
- radioaktiv xom ashyo nishonalari; 
- texnogen hosilalar obyektlari. 
Pasportlarni  tuzish  uslublari,  maxsus  shakllar  (blankalar)  O‘zbekiston 
Respublikasi  Geologiya  va  mineral  resurslar  davlat  qo‘mitasi  tomonidan 
tasdiqlanadi. 
O‘zbekiston  Respublikasi  konlari,  foydali  qazilmalari  nishonalari  va 
texnogen  hosilalari  davlat  kadastrini  yuritish  tartibi  O‘zbekiston  Respublikasi 
Geologiya va mineral resurslar davlat qo‘mitasi huzuridagi Davlat geologik fondi 
foydali qazilmalarni qazib olish va yer osti boyliklarni geologik o‘rganish ishlarini 
amalga  oshiruvchi  korxonalar  (tashkilotlar)  taqdim  etgan  dastlabki  ma’lumotlarni 
to‘plash, hisobga olish va tartibga solish asosida amalga oshiriladi.  
Hisobga  olinishi  kerak  bo‘lgan  konlar,  foydali  qazilmalar  nishonalari 
aniqlangan  taqdirda  pasport  yer  osti  boyliklaridan  foydalanuvchi  tomonidan  har 
qaysi  kon  yoki  foydali  qazilmalar  nishonasi  uchun  tuziladi.  Qidirilayotgan 
(mufassal  baholanayotgan)  konlarni  O‘zbekiston  Respublikasi  qazilmalari 
zaxiralari  davlat  balansida  hisobga  qo‘yishda  pasport  yer  osti  boyliklaridan 
foydalanuvchi  tomonidan  har  qaysi  kon  yoki  foydali  qazilmalar  nishonasi  uchun 
tuziladi.  Qidirish  (mufassal  baholanayotgan)  tugallangach  yangi  pasport  tuziladi. 
Qazilayotgan  konlar  va  texnogen  hosilalar  obyektlari  bo‘yicha  pasportlar  yer  osti 
boyliklaridan  foydalanuvchilar  tomonidan  ularning  texnik  chegaralarining  har 
galgi o‘zgarishida tuziladi.  
Alohida  uchastkalarda  (qismlarda)  kon  ajratmalari  doirasida  konning 
geologik  tuzilishini  puxta  aniqlash  imkonini  bergan  qo‘shimcha  geologik-qidiruv 
ishlari  o‘tkazilgan  qazilayotgan  konlar  bo‘yicha  pasportlar  yer  osti  boyliklaridan 

---

127 
 
foydalanuvchilar  tomonidan,  mazkur  obyekt  bo‘yicha  foydali  qazilmalar 
zaxiralarini navbatdagi yillik balansi taqdim etilgan taqdirda, tuziladi.  
Konlar,  foydali qazilmalar  nishonalari  va texnogen hosilalar pasportlari  yer 
osti  boyliklarini  geologik  o‘rganish  ishlari  natijalari  bo‘yicha  hisobotlar  uchun 
belgilangan  tartibda  tasdiqlanadi.  Pasportni  tuzgan,  tekshirgan  va  tasdiqlagan 
shaxslar unda keltirilgan ma’lumotlarning to‘g‘riligi uchun javob beradilar.  
Pasport  tuzilmagan  taqdirda  yoki  u  belgilangan  talablardan  chetga  chiqqan 
holda tuzilganda, Davlat geologiya fondi foydali qazilmalar zaxiralarining tegishli 
hisoboti yoki balansini hisobga olishni rad etadi, shuningdek, yer osti boyliklarini 
geologik  o‘rganish  bo‘yicha  amalga  oshirilgan  ishlar  xarajatlarini  hisobdan 
chiqarish yuzasidan ma’lumotnoma berishni rad qiladi. 
Quyidagilar  O‘zbekiston  Respublikasi  konlari,  foydali  qazilmalari 
nishonalari  va  texnogen  hosilalari  davlat  kadastrini  yuritish  bo‘yicha  Davlat 
geologiya fondining asosiy vazifalari hisoblanadi: 
- pasportlarni qabul qilish, ro‘yhatdan o‘tkazish va saqlash; 
- hisobga olish obyektlari katalogini yuritish; 
- hisobga olish obyektlarining ro‘yhatdan o‘tkazish xaritalarini yuritish; 
- konlar, foydali qazilmalar nishonalari va texnogen hosilalar davlat kadastri 
materiallarini to‘plash, hisobga olish, tartibga olish va saqlash. 
Hisobga  olish  obyektlari  pasportlarini  qabul  qilish  ro‘yhatdan  o‘tkazish  va 
saqlash,  katalog  va  ro‘yhatdan  o‘tkazish  xaritalarini  yuritish  O‘zbekiston 
Respublikasi  Geologiya  va  mineral  rusurslar  davlat  qo‘mitasi  belgilaydigan 
tartibda  amalga  oshiriladi.  Davlat  geologiya  fondi  o‘zining  asosiy  vazifalariga 
muvofiq quyidagilarni ta’minlaydi: 
- yer osti boyliklaridan foydalanuvchilar tomonidan hisobga olish obyektlari 
pasportlarini tuzishga uslubiy rahbarlik qilish; 
-  hisobga  olish  obyektlari  pasportlarining  Davlat  geologiya  fondiga  o‘z 
vaqtida taqdim etilishini nazorat qilish; 
- materiallarni davlat boshqaruv organlariga va davlat hokimiyati organlariga 
taqdim etish; 

---

128 
 
-  manfaatdor  yuridik  va  jismoniy  shaxslarning  ulardan  foydalanish  tartibi 
hamda shartlarini belgilash; 
-  tushadigan  ma’lumotlarni  avtomatlashtirilgan  holda  ishlash  tizimini 
yaratish va uning ixtisoslashtirilgan dasturiy ta’minotini yo‘lga qo‘yish.