D a V l a t k a d a s t r L a r I a s o s L a r I

 
2.4. MADANIY MEROS OBYEKTLARI DAVLAT KADASTRI 
Madaniy  meros  obyektlari  davlat  kadastri  madaniy  meros  obyektlarining 
davlat  muhofazasini  hamda  ulardan  oqilona  foydalanishni  ta’minlash  maqsadida 
yuritiladi.  Ushbu  kadastr  madaniy  meros  obyektlarining  geografik  joylashishi, 
huquqiy  maqomi,  miqdoriy,  sifat  tavsiflari  va  bahosi  to‘g‘risidagi  yangilab 
turiladigan  ma’lumotlar  va  hujjatlar  tizimini  ifodalaydi.  Quyidagilar  Davlat 
kadastrini yuritishning asosiy prinsiplari hisoblanadi: 
-  respublikaning  butun  hududida  madaniy  merosning  barcha  obyektlarini 
kadastr bilan qamrab olish; 
- kadastr axborotini shakllantirishning yagona metodologiyasi; 
- kadastr yuritishni markazlashtirilgan tarzda boshqarish; 
- kadastrlar yagona tizimi talablarini ta’minlash; 
-  kadastr  axborotining  ishonchliligi  hamda  uni  to‘ldirish  va  yangilab 
borishning uzluksizligi; 
- kadastr axborotidan foydalanish mumkinligi. 
Davlat  kadastrini  yuritish  madaniy  meros  obyektlariga  mulkchilik  huquqini 
va  boshqa  huquqlarni  davlat  ro‘yhatidan  o‘tkazishni,  madaniy  meros  obyektlarini 
miqdoriy va sifat tavsiflarini hisobga olishni, madaniy meros obyektlarini sifat va 
qiymat  jihatidan  baholashni,  kadastr  axborotini  turkumlashtirish,  saqlash  va 
yangilashni,  madaniy  meros  obyektlarining  holati  to‘g‘risidagi  hisobotlarni 
tuzishni,  Davlat  kadastrlari  yagona  tizimiga  kiritish  uchun  tegishli  axborotni 
taqdim  etishni,  foydalanuvchilarni  kadastr  axboroti  bilan  ta’minlashni  o‘z  ichiga 
oladi. 
O‘zini  tarixiy,  ilmiy,  badiiy  yoki  o‘zga  madaniy  qimmatiga  ega  bo‘lgan 
yodgorliklar,  ansambllar  va  diqqatga  sazovor  joylar  Davlat  kadastri  obyektlari 
hisoblanadi. 

---

71 
 
Ushbu  kadastrni  O‘zbekiston  Respublikasi  Madaniyat  ishlari  vazirligining 
Madaniy  meros  obyektlarini  muhofaza  qilish  va  ulardan  foydalanish  ilmiy-ishlab 
chiqarish  bosh  boshqarmasining  kadastr  xizmati,  shuningdek  Qoraqalpog‘iston 
Respublikasi,  viloyatlar  va  Toshkent  shahrida  madaniy  meros  obyektlarini 
muhofaza  qilish  va  ulardan  foydalanish  mintaqaviy  davlat  inspeksiyalari 
tomonidan yuritiladi.  
 Madaniy  meros  obyektlarini  muhofaza  qilish  va  ulardan  foydalanish 
bo‘yicha ilmiy-ishlab chiqarish bosh boshqarmasining kadastr xizmati:  
- 
madaniy 
meros 
obyektlari 
davlat 
kadastrining 
yuritilishini 
muvofiqlashtiradi; 
- normativ-metodik hujjatlarni ishlab chiqadi; 
- kadastr yuritilishini nazorat qiladi; 
- mintaqaviy inspeksiyalar kadastr hisobotlarini turkumlashtiradi; 
- kadastr xizmatlarini moddiy-texnik ta’minlaydi; 
-  madaniy  meros  obyektlarining  davlat  kadastri  avtomatlashtirilgan  axborot 
tizimini ishlab chiqadi; 
- manfaatdor yuridik va jismoniy shaxslar tomonidan kadastr materiallaridan 
foydalanish tartibi va shartlarini belgilaydi; 
Davlat kadastrlari yagona tizimiga zarur kadastr axborotini beradi.  
Mintaqaviy inspeksiyalar:  
-  madaniy  meros  obyektlari,  mulkchilik  obyektlari  va  subyektlari,  madaniy 
meros  obyektlariga  egalik  qilish,  ulardan  foydalanish  va  ular  ijarasi,  ulardan 
maqsadli  foydalanish  to‘g‘risidagi  ma’lumotlar  hisobini  hamda  ulardan 
foydalanish rejimini yuritadi; 
-  madaniy  meros  obyektlari  to‘g‘risidagi  miqdor  va  sifat  axborotini 
to‘playdi; 
-  Qoraqalpog‘iston  Respublikasi,  viloyatlar  va  Toshkent  shahri  bo‘yicha 
madaniy meros obyektlari ro‘yhatini tuzadi; 
-  Qoraqalpog‘iston  Respublikasi,  viloyatlar  va  Toshkent  shahri  madaniy 
meros obyektlari bo‘yicha kadastr daftarini yuritadi; 

---

72 
 
-  Qoraqalpog‘iston  Respublikasi,  viloyatlar  va  Toshkent  shahri  madaniy 
meros obyektlarining joylashishi sxemasini tuzadi. 
Davlat  kadastrini  yuritish  ishlari  davlat  byudjeti  hisobiga  mablag‘  bilan 
ta’minlanadi  va  unda  respublika  hududidagi  barcha  madaniy  meros  obyektlari 
to‘g‘risidagi ma’lumotlar yig‘iladi. Hisobga olish va baholash axboroti birgalikda 
madaniy meros obyektlari bo‘yicha kadastr axborotini tashkil etadi, ushbu axborot 
harfli-raqamli  (matnli,  jadvallar,  vedomostlar)  va  chiziqli  (rejalar,  sxemalar, 
kesimlar  va  o‘lchamlar)  shakllarda  qog‘ozda  va  elektron  manbalarda  taqdim 
etiladi.  
Madaniy meros obyektlari davlat kadastri: 
- 
madaniy 
meros 
obyektlarining 
geografik 
joylashishi 
haqidagi 
ma’lumotlarni; 
- madaniy meros obyektlarining miqdoriy, sifat va qiymat tavsiflari hisobini 
o‘z ichiga oladi. 
Madaniy meros obyektlarining hisobga olish axboroti: 
- kadastr tartib raqamini; 
- obyekt nomini; 
- joylashgan joyini; 
- tipologik tegishliligini; 
- sana belgilashni; 
-  mulkdor,  egasi,  foydalanuvchi  yoki  ijaraga  oluvchi  yuridik  yoki  jismoniy 
shaxsning nomi va uning manzilini; 
- madaniy meros obyektining idoraviy mansubligini; 
- madaniy meros obyektining maqsadli vazifasini; 
- tarixiy ma’lumotlarni; 
-  madaniy  meros  obyektining  dastlabki  qiyofasini  o‘zgartirilgani  qayta 
qurish va yo‘qotishlarni; 
-  ta’mirlash  ishlarini  (umumiy  tavsif,  qiymati,  vaqti,  muallif,  hujjatlar 
saqlanadigan joy); 

---

73 
 
-  bino,  inshoot  va  yer  uchastkasiga  bo‘lgan  huquqlar  davlat  ro‘yhatidan 
o‘tkazilganligi to‘g‘risidagi ma’lumotlarni; 
-  muhofaza  zonalari  va  qurilishni  tartibga  solish  zonalari  chegaralarini 
(tasdiqlovchi hujjatga asoslangan holdagi reja, qisqacha tavsif) o‘z ichiga oladi. 
Quyidagilar: 
-  arxeologik  yodgorliklari  uchun  -  sana  qo‘yish,  qidirish  va  qazish  ishlari 
kim tomonidan va qachon bajarilganligi, topilgan materiallarning saqlanish joyi; 
-  tarixiy  yodgorliklar  uchun:  paydo  bo‘lish  tarixi,  obyekt  yodgorlik 
ahamiyatiga ega ekanligi bilan bog‘liq voqealar va shaxslarning qisqacha tavsifi; 
-  arxitektura  va  monumental  san’at  yodgorliklari  uchun  -  ularni  muallifi, 
quruvchisi, buyurtmachisi, qurilgan sanasi tarixiy ma’lumotlar hisoblanadi. 
Madaniy meros obyekti tavsifi bo‘lib: 
- obyekt nomi; 
- tipologik mansubligi; 
- manzili; 
- zamonaviy foydalanilishi; 
- tarixiy ma’lumotlar; 
-  yodgorlikning  dastlabki  qiyofasini  o‘zgartirgan  qayta  qurishlar  va 
yo‘qotishlar; 
- ilmiy-tarixiy va badiiy ahamiyati; 
- asosiy bibliografiya, arxiv manbalari, ikonografik material; 
- texnik holati; 
- muhofaza qilish tizimi; 
- muhofaza qilish toifasi; 
-  muhofaza  qilishga  qabul  qilinganligi  to‘g‘risidagi  hujjatning  sanasi  va 
tartib raqami; 
- muhofaza zonasi chegaralari; 
- balans bo‘yicha mansubligi; 
- muhofaza hujjatining sanasi va tartib raqami (majburiyatlar); 

---

74 
 
-  arxeologik  yodgorligi  tavsifi:  sanasi,  eng  muhim  topilmalar  ro‘yhati  va 
tavsifi; 
- tarixiy yodgorliklari tavsifi: sanasi, marmar lavhada matnlar mavjudligi va 
o‘rnatilgan vaqti; 
-  arxitektura  yodgorliklari  tavsifi:  sanasi,  rejalashtirilishi,  kompozitsion-
makon  tuzilmasi  va  konstruksiyalarning  o‘ziga  hosligi,  fasad  va  intererlar  bezagi 
xususiyati,  rang-tasvir,  haykaltaroshlik,  amaliy  san’at  mavjudligi,  qurilish 
materiali, asosiy o‘lchamlari; 
-  monumental  san’at  yodgorliklari  tavsifi:  muallifi  va  sanasi,  kompozitsion 
yechimi xususiyatlari, matnlar, material, texnika, hajmi; 
-  madaniy  meros  obyektining  ijtimoiy,  ilmiy-tarixiy  va  badiiy  ahamiyatiga 
umumiy bahosidan iborat bo‘ladi. 
Madaniy  merosning  ko‘chmas  mulk  obyektlariga  huquqlar  yer  uchastkalari 
(shu jumladan muhofaza zonalari)ning naturada belgilangan va  mustahkamlangan 
chegaralari  mavjud  bo‘lgan  taqdirda  binolar  va  inshootlarning  davlat  yer  kadastri 
va  davlat  kadastrini  olib  boruvchi  organlarda  kadastr  ro‘yhatidan  o‘tkaziladi.  Yer 
uchastkasi  chegaralarining  burilish  nuqtalari  qoziq  belgilari  yo‘qolgan  taqdirda 
ular o‘sha joyda yer uchastkasi chegaralarining burilish nuqtalari o‘rnatilgan holda 
dala  geodezik  o‘lchashlari  o‘tkazib  yoki  tegishli  ko‘lamdagi  fotografiya 
ma’lumotidan  foydalanilgan  holda  yer  uchastkalari  ajratish  materiallari  bo‘yicha 
tiklanadi. 
Madaniy meros obyektlari soni ularning amaldagi holati va foydalanilishiga 
ko‘ra hisobga olinadi. 
Madaniy meros obyektlarining sifatga doir tavsifini hisobga olish: 
- sana belgilashni; 
- texnik holatni; 
- arxitektura bezagini; 
- badiiy naqshlarni o‘z ichiga oladi. 
Texnik holat quyidagi tasniflash bo‘yicha baholanadi: yaxshi, o‘rta, yomon, 
avariya holatida. 

---

75 
 
Muhofaza tizimi uni toifasini (respublika ahamiyatiga, mahalliy ahamiyatga 
egaligi),  muhofaza  uchun  qabul  qilinishi  to‘g‘risidagi  hujjatning  sanasi  va  tartib 
raqamini o‘z ichiga oladi.  
Madaniy meros obyektlarini baholash, shu jumladan qiymatini, O‘zbekiston 
Respublikasi  Madaniyat  vazirligi  tomonidan  tasdiqlangan  metodika  bo‘yicha 
ulardan  samarali  foydalanishni  belgilash,  yetkazilgan  zarar  miqdorini  aniqlash, 
sug‘urta, ijara to‘lovi stavkalari, ularni ta’mirlash, konservatsiya qilish xarajatlarini 
qoplash, joriy ta’mirlashni olib borish uchun o‘tkaziladi. 
Davlat  kadastri  axborotning  uzluksiz  yangilanishini  ta’minlovchi  asosiy  va 
joriy  turlarni  o‘z  ichiga  oladi.  Asosiy  turda  madaniy  meros  obyektlari    birlamchi 
hisobi  amalga  oshiriladi,  ularning  soni  ko‘rsatiladi  va  naturada  yer  uchastkalari 
chegaralari  belgilanadi  (yer  uchastkalarini  ro‘yhatdan  o‘tkazish  ma’lumotlari 
asosida).  Joriy  turda  asosiy  turdan  keyin  madaniy  meros  obyekti  bo‘yicha  ro‘y 
bergan barcha o‘zgartirishlar kiritiladi. 
Madaniy meros obyektiga kadastr hujjatlari: 
-  madaniy  meros  obyektiga  mulkchilik  huquqini  va  boshqa  huquqlarni 
tasdiqlovchi hujjatlardan; 
- madaniy meros obyekti kadastr ishidan; 
- kadastr planidan (rejadan); 
- kadastr daftaridan; 
- madaniy meros obyektining holati to‘g‘risidagi hisobotdan iborat bo‘ladi. 
Madaniy  meros  obyekti  kadastr  ishi  kadastr  obyektiga  huquqlarni 
shakllantirish,  hisobga  olish  va  keyinchalik  davlat  ro‘yhatidan  o‘tkazish  uchun 
zarur  bo‘lgan  pasport,  boshqa  hujjat  va    materiallar  kadastr  syomkasi  hujjatlari, 
texnik  xatlash  va  pasportlashtirish,  maxsus  tekshirish  va  qidiruvlar,  kadastr 
obyektining sifat va qiymat bahosidan iborat bo‘ladi. 
Madaniy  meros  obyektining  kadastr  xaritasi  (plani)  kadastr  obyektlarining 
joylashgan joyini, ularning chegaralarini, muhofaza zonalarini, baholash, miqdoriy 
va  sifat  tavsiflarini  aks  ettiruvchi  chiziqli  hujjat  hisoblanadi  hamda  qog‘ozda, 
elektron manbalarda tuziladi. 

---

76 
 
Kadastr daftari madaniy meros obyektlarini ro‘yhatdan o‘tkazish va hisobga 
olishning  asosiy  hujjati  hisoblanadi  hamda  obyektning  geografik  joylashishi, 
huquqiy  maqomi,  miqdoriy va sifat tavsiflari va baholash haqidagi ma’lumotlarni 
o‘z ichiga oladi. 
Tarixiy-madaniy  qimmatga  ega  bo‘lgan  obyektlarni  Davlat  kadastriga 
kiritish: 
-  davlat  mulki  bo‘lgan  madaniy  meros  obyektlariga  nisbatan  joylardagi 
davlat hokimiyati organlarining; 
-  yuridik  va  jismoniy  shaxslarning  mulki  bo‘lgan  madaniy  meros 
obyektlariga  nisbatan    yuridik  va  jismoniy  shaxslarning  takliflari  asosida  amalga 
oshiriladi. 
Tarixiy-madaniy  qimmatga  ega  bo‘lgan  obyektlarni  kadastrga  kiritish 
to‘g‘risidagi  takliflarni  tegishli  ravishda  obyektlarning  egalari  yoxud  joylardagi 
davlat  hokimiyati  organlari  bilan  kelishgan  holda  mintaqaviy  inspeksiyalar  ham 
kiritishga haqlidir. 
Joylardagi  davlat  hokimiyati  organlari,  yuridik  va  jismoniy  shaxslarning 
obyektlarni  kadastrga  kiritish  to‘g‘risidagi  takliflari  mintaqaviy  inspeksiyalarga 
taqdim  etiladi.  Mintaqaviy  inspeksiyalar  obyektni  oldindan  o‘rganadi,  zarur 
kadastr  hujjatlarini  tuzadi.  Mintaqaviy  inspeksiyalar  tomonidan  tayyorlangan 
materiallar  Madaniy  meros  obyektlarini  muhofaza  qilish  va  ulardan  foydalanish 
ilmiy-ishlab  chiqarish  bosh  boshqarmasiga  yuboriladi.  Bu  boshqarma  kadastr 
materiallarini tarixiy-madaniy ekspertizadan o‘tkazish uchun o‘zini ilmiy-metodik 
kengashiga beradi. Kengash xulosasi asosida O‘zbekiston Respublikasi Madaniyat 
vazirligiga  madaniy  merosning  aniqlangan  obyektini  Davlat  kadastriga  kiritish 
to‘g‘risida  taklif  kiritadi.  Davlat  kadastriga  kiritilgan  madaniy  meros  har  bir 
obyektiga  pasport  rasmiylashtiriladi  va  u  mintaqaviy  inspeksiyaga  yuboriladi. 
Madaniy meros obyekti pasportining shakli Davyergeodezkadastr  qo‘mitasi bilan 
kelishgan  holda  O‘zbekiston  Respublikasi  Madaniyat  vazirligi  tomonidan 
belgilanadi.  

---

77 
 
Mintaqaviy  inspeksiyalar  madaniy  meros  obyekti  egasini  (yuridik  yoki 
jismoniy  shaxsni)  yoxud  joylardagi  davlat  hokimiyati  organini  madaniy  meros 
obyekti Davlat kadastriga kiritilganligi to‘g‘risida xabardor qiladi va unga madaniy 
meros  obyekti  pasportini  beradi.  Davlat  mulki  bo‘lgan  madaniy  meros  obyekti 
pasporti  tegishli  mulkning  balansi  egasida  saqlanadi.  Mintaqaviy  inspeksiyalar, 
joylardagi davlat hokimiyati organlari Davlat kadastriga kiritilgan madaniy meros 
obyektlarining holati ustidan nazoratni ta’minlaydilar. 
Madaniy  meros  obyektiga  nisbatan  kadastr  axboroti  o‘zgargan  taqdirda 
obyektlarining  egalari,  davlat  hokimiyati  organlari  bir  oy  muddatda  bu  haqda 
tegishli mintaqaviy inspeksiyaga ma’lum qilishlari shart. 
Mintaqaviy  inspeksiyalar  joylardagi  davlat  hokimiyati  organlari  bilan 
birgalikda besh yilda bir marta madaniy meros obyektlarining holatini tekshiradilar 
va  qayd  etadilar.  Tekshirish  natijalari  bo‘yicha,  zarurat  bo‘lsa,  obyektlarni 
muhofaza qilish va ulardan foydalanish ilmiy-ishlab chiqarish bosh boshqarmasiga 
madaniy  meros  obyektlarini  saqlash  bo‘yicha  joriy  va  istiqbol  dasturlarini  ishlab 
chiqishga doir takliflar kiritadilar. 
O‘zbekiston  Respublikasi  Madaniyat  vazirligi  har  yili  kadastr  axborotini 
hisobot  yilidan  keyingi  yilning  1  martigacha  Davlat  kadastrlarining  yagona 
tizimiga  taqdim  etadi.  Kadastr  ma’lumotlarini  taqdim  etish  shakli  Madaniyat 
vazirligi  tomonidan  Davyergeodezkadastr    qo‘mitasi  bilan  kelishilgan  holda 
tasdiqlanadi.  Davlat kadastri  axboroti davlat  hokimiyati  va boshqaruv organlariga 
bepul, boshqa yuridik va jismoniy shaxslarga esa belgilangan tartibda haq to‘lash 
evaziga beriladi. 
Davlat 
kadastrini 
yuritishni 
tashkil 
etish 
bo‘yicha  yo‘riqnoma 
Davyergeodezkadastr    qo‘mitasi  bilan  kelishgan  holda,  belgilangan  tartibda 
Madaniyat vazirligi tomonidan ishlab chiqib tasdiqlanadi.