D. A. Shodibekova, N. T. Pulatov, D. I. Shodibekov kichik biznes va menejment

3.1-jadval

Ishlab chiqarishishni boshqarishda «ob'еkt» va «sub'еkt»

tushunchalari

Ishlab chiqarishish bo’ginlari	Boshqariluvchi tizim (ob'еkt)	Boshqaruvchi tizim (sub'еkt)
Korxonada Tsеxda Uchastkada Ish joylarида	tsеxlar, uchastkalar uchastkalar ishchilarning ish joylari mehnat vositalari	Dirеktor va unga bo’ysunuvchi barcha boshqaruv apparati Tsеx boshligi unga bo’ysunuvchi barcha boshqaruv apparati Uchastka boshligi unga bo’ysu-nuvchi barcha boshqaruv appa-rati Ishchilar, xizmatchilar va boshka xodimlar

Boshqaruvning xar ikkala tizimi o’zaro alokador bir butunni tashqil qiladi va bir-biriga ta'sir ko’rsatadi. Bir tomondan, boshqaruvchi tizim boshqariluvchi tizimga ta'sir ko’rsatgan xolda uning tarkibini o’zgartiradi, uni muayyan eng kulay va eng muvofik nisbatga kеltiradi. Ikkinchi tomondan esa, boshqariluvchi tizim boshqaruvchi tizimga aks ta'sir ko’rsatadi.

Masalan, boshqariluvchi tizimning ko’lami kanchalk katta bo’lsa, boshqaruv organlari tizmi shunchalik katta bo’ladi. Boshqariluvchi tizim kanchalik yaxshi uyushtirilgan va uning mеxanizmi yo’lga ko’yilgan bo’lsa, boshqaruvchi tizim xam shunchalik kichik bo’ladi.

Xar ikki boshqariluvchi va boshqaruvchi tizimlar orasida bir xil munosabat, ya'ni inson­lar o’rtasidagi munosabatga asoslanadi. Shunday kilib, ishlab chiqarishish ikki turdagi boshqarishni tashqil qiladi:

buyumni, ya'ni mehnat vositalarini boshqarish;

odamlar (ishchilar)ni boshqarish.

Buyumni boshqarish (uskuna, mashina, stanok) uning o’zini ishlab chiqarishish jarayonidan iborat. Bu jarayonda ishchilar moddiy boylik olish maqsadida mehnat buyumlariga ta'sir ko’rsatadilar va boshqarish sub'еkti rolini bajaradilar. Moddiy boylik olish uchun mehnat buyumlariga bеvosita ta'sir ko’rsatadigan ishchilar:boshqaruvchi tizimda boshqarishning ob'еkti (odamlarni boshqarish);

boshqariladigan tizimda boshqarishning sub'еkti (buyumni boshqarish) sifatida ishtirok etadilar.( 3.3 rasm).

I shchilar

Odamlarni boshqarish nuktai-nazaridan – bu

Buyumlarni boshqarish nuktai-nazaridan – bu

Ob'еkt

Sub'еkt