D. A. Mamatqulov bolalar anatomiyasi va fiziologiyasi asoslari

        Kichik qon aylanish doirasi. Qon o‗ng bo‗lmadan o‗ng qorinchaga tushadi, 
o‗ng  qorinchadan  esa  o‗pka  arteriyasiga  haydaladi.  Bu  arteriya  ikki  tarmoqqa 
bo‗linadi: bu tarmoqlarning biri o‗ng o‗pkaga ikkinchisi esa chap o‗pkaga boradi. 
Bu yerda ikkala arteriya ham tarmoqlanadi, borib-borib kapillyarga aylanib ketadi. 
Kapillyardan mayda venalar boshlanib, ular bir- biriga qo‗shilish yo‗li bilan to‗rtta 
o‗pka  venasiga  aylanadi,  bu  venalar  chap  bo‗lmaga  kelib  kiradi.  Qon  aylanish 
sistemasining  o‗ng  qorinchadan  chiquvchi  o‗pka  arteriyasi  bilan  boshlanib  chap 

---

134 
 
bo‗lmaga kelib kiruvchi o‗pka venalari bilan tamomlanadigan qismi kichik, ya‘ni 
o‗pka qon aylanish doirasi deb ataladi. Limfa ham qon kabi to‗xtovsiz harakatlanib 
turadi.  Bu  harakat  limfatik  kapillyarlarda  boshlanadi.  Bu  kapillyarlar  qon 
kapillyarlariga o‗xshaydi, ammo ularning bir uchi berk bo‗lib, hech qanday tomir 
bilan  tutashmaydi.  Kapillyarning  berk  uchlari  hujayralararo  bo‗shliqlardan 
boshlanadn, bu joyda to‗qima suyuqligi hosil bo‗lib limfaga aylanadi. 
 Limfatik  kapillyarlar  limfatik  tomirlarga  aylanadi,  limfatik  tomirlar 
tuzilishi  jihatidan  venalarga  o‗xshasada,  ammo  devori  yupqa  bo‗ladi.  Eng  mayda 
limfatik  tomirlar  kapillyarlardan  sal  yo‗g‗onroq  bo‗ladi.  Ular  bir-biri  bilan 
qo‗shilib tobora yiriklashadi va nihoyat, diametri bir necha millimetr bo‗lgan ikkita 
tarmoq  hosil  qiladi,  bu  tarmoqlar  ko‗krak  bo‗shlig‗ining  yuqorigi  qismida  katta 
qon aylanish doirasi venalariga kelib qo‗shiladi. Shunday qilib, to‗qima suyuqligi 
hujayralardan limfatik sistema orqali oqib chiqadi.  
Butun  limfatik  sistemaning  boshidan  ohirigacha  ko‗pdan-ko‗p  limfatik 
tugunlar  joylashgan  bo‗ladi.  Oq  qon  tanachalari  ana  shu  tugunlarda  ko‗payadi. 
Undan tashqari, bu tugunlar
 
organizmga kirib qolgan bakteriyalarning tarqalishiga 
yo‗l qo‗ymaydi. Limfatik sistema qon hosil qilish va himoya qilish.