Curxondaryo viloyati xalq ta’limi xodimlarini qayta tayy termiz -2020

3.2.  O‘qitishning faol va interfaol metodlari: ta’rifi, xususiyatlari 
Faol  metod    –  o‘qituvchi  va  o‘quvchining  o‘zaro  hamkorligining  shakli, 
bunda o‘quvchi passiv tinglovchi emas, balki o‘qituvchi bilan birday faollikka ega. 
Passiv  metodda  o‘qituvchi  avtoritar,  faol  metodda  esa  o‘qituvchi-o‘quvchi 
munosabatlari demokratik ko‘rinishda bo‘ladi.  
 
 
 
 
Faol metodning sxemasi 
Agar  o‘qituvchi  o‘qitish  jarayonida  faol  metodlarni  qo‘llasa,  o‘quvchi 
dars  jarayoniga  qiziqadi,  uning  faol  ishtirokchisiga  aylanadi.  O‘quvchi  tayyor 
ma’lumotni  eslab  qolishidan  ko‘ra,  zarur  bo‘lgan  xulosalarni  mustaqil  ravishda, 
bahs, fikrlash, amaliy tajriba orqali  o‘zi chiqarsa, foydaliroq bo‘ladi. Bunday yo‘l 
bilan egallangan bilimlar haqiqatan ham o‘quvchining shaxs sifatida rivojlanishiga 
asos bo‘ladi.  
Biologiyani  o‘qitishda  foydalaniladigan  faol  metodlar  guruhiga 
o‘qitishning    muammoli-izlanish  metodlari,  mantiqiy  metodlar,  mustaqil  ishlash 
ўқитувчи 
ўқувчи 
ўқувчи 
ўқувчи 
ўқитувчи 
ўқувчи 
ўқувчи 
ўқувчи 

---

86 
 
 
metodlari, o‘quvchilar faoliyatini rag‘batlantirish va asoslash metodlari, nazorat va 
o‘z-o‘zini nazorat qilish metodlari kiradi. 
Faol  metodlar  muammoli  vaziyatlarni  vujudga  keltirib,  o‘quvchilarning 
kichik guruhlarida hamkorlikda ishlab, muammoni hal etish, murakkab savollarga 
javob  topish  jarayonida  alohida  ob’ekt,  hodisa  va  qonuniyatlarni  tahlil  qilish 
ko‘nikmalari  va  bilimlarini  faollashtirishga  asoslangan  faol  bilish  faoliyatini 
taqozo  etadi.  SHu  sababli,  biologiyani  o‘qitishda  reproduktiv  metodlar  bo‘lgan 
og‘zaki  bayon,  ko‘rgazmali  va  amaliy  metodlar  bilan  birgalikda  muammoli 
izlanish va mantiqiy metodlardan foydalanish muhim ahamiyat kasb etadi. Buning 
uchun  o‘qituvchi  mazkur  metodlarning  o‘ziga  xos  xususiyatlari,  ular  tarkibiga 
kiradigan  metodik  uslublarni  to‘g‘ri  anglashi  va  o‘z  o‘rnida  samarali  foydalanish 
ko‘nikmalarini egallagan bo‘lishi lozim.  
Interfaol  metodlar  faol  metodlarning  zamonaviy  ko‘rinishi,  deb  ham 
qaraladi. “Interfaol” so‘zi    (inglizcha «inter»  -  o‘zaro,  «act» -  harakat qilmoq), 
kim  bilandir  birgalikda  harakat  qilish,  hamkorlik  qilishni  anglatadi.  Interfaol 
metodlar  deganda  ta’lim  oluvchilarni  faollashtiruvchi  va  mustaqil  fikrlashga 
undovchi,  ta’lim  jarayonining  markazida  ta’lim  oluvchi  bo‘lgan    metodlar 
tushuniladi. Faol metodlardan farq qilib, dars jarayonida o‘quvchilar o‘qituvchi va 
o‘quvchilar  bilan  o‘zaro  hamkorlikda  bo‘ladi.  O‘qituvchi  dars  jarayonini  tashkil 
etish  va  o‘quvchilarni  qo‘yilgan  dars  maqsadlariga  erishishiga    yo‘naltiruvchi 
vazifasini    bajaradi.  O‘qitishning  interfaol  metodlari  o‘quvchilarning  tanqidiy 
fikrlash,  mustaqil  ishlash,  vaziyat  va  sabablarni  tahlil  qilish,  qaror  qabul  qilish 
qobiliyatlarini rivojlantirishga yordam beradi. 
Interfaollik  deganda  o‘quvchining  o‘quvchi  bilan  hamkorlikda  yoki  kompьyuter 
bilan  muloqoti  o‘zaro  ta’sir  ko‘rsatish  rejimida  ishlashi  tushuniladi.  Interfaol 
o‘qitish,  avvalo,  dialog  tarzda  o‘qitish,  muloqot  jarayonida  barcha  ishtirokchilar 
tomonidan hamkorlikda muammolarni hal etilishidir.