Cover ict stb indd

114
Maʼlumotlar xavfsizligi
Maʼlumotlar shaxsiy va, qimmatli boʻlishi mumkin. Ayrim insonlar boshqa insonlarning 
qayerda istiqomat qilishi, nimalarni xarid qilishni yoqtirishi va hordiq chiqarish uchun nimalar 
bilan shugʻullanishi kabi maʼlumotlarini bilib olishi uchun koʻp pul toʻlashi mumkin. Bunday 
maʼlumotlar “raqamli iz” deb ataladi. Internetda qilgan har qanday ishingiz siz foydalangan veb-
sayt ma’muriyati tomonidan saqlab olinishi mumkin.
Hech oʻylab koʻrganmisiz, nima uchun ekranda siz biroz oldin koʻrib chiqqan narsalar haqida 
reklama chiqadi? Veb-sayt qayerdan biladi siz nimalarni koʻrib chiqqaningizni? Siz qidirgan 
ma’lumotlar tarixi kompyuteringizda saqlanadi va saytlarga kirganingizda, ushbu veb-saytlar 
sizga qiziqdek tuyulgan mahsulotlar haqidagi reklamalarni chiqarish uchun ushbu aniq 
maʼlumotlarga tayanadi. Bu “
raqamli iz
”dan ijobiy foydalanishga namuna bo‘la oladi (reklama 
qiluvchilar uchun ijobiy, siz esa reklamalardan bezovta boʻlishingiz mumkin!).
“Raqamli iz”dan foydalanishning salbiy tomonlari ham mavjud. Doʻstlaringizdan biri siz 
yoqtirmaydigan fotosuratni internetga joylasa, nima yuz beradi? Oʻsha fotosurat internetda 
butun hayotingiz davomida saqlanib turishi va uni siz haqingizda batafsil bilishni istagan har 
qanday inson, masalan, kelajakdagi ish beruvchilar ham koʻra olishi mumkin. Mashhur insonlar 
haqida oʻylang. Ularda oʻzining ruxsatisiz har doim internetga 
joylanadigan fotosuratlari bor. Bu adolatdanmi? Ularning 
ushbu fotosuratlaridan boshqalar reklama maqsadlari uchun 
foydalandi, lekin mashhurlarning ham shaxsiy daxlsizlik 
huquqlari bormi?
Shuningdek, maʼlumotlar jinoyatchilar tomonidan ham 
ishlatilishi mumkin.Sizning ismingiz, tug‘ilgan sana va turar 
joy manzilingiz kabi ma’lumotlardan foydalanib, yolg‘on 
akkauntlarni ochish orqali sizga tegishli pullarni o‘zlashtirishni 
amalga oshirish mumkin.
Maʼlumotlarni doim xavfsiz saqlanish muhimdir. Xavfsiz 
saqlash orqali ularning oʻgʻirlanish ehtimoli kamayadi (lekin bu 
umuman o‘g‘irlanmaydi degani emas).
Agar siz boshqa insonlar haqidagi maʼlumotlarni saqlasangiz, 
unda nimalarni saqlash mumkin va mumkin emasligini bildiruvchi qonunlar bilan tanishib 
chiqishingiz kerak. Ushbu qonunlar