Coreldraw dástúrinde standart obiektler ásbapları hám reńler modelleri

Стрелка (Pick) ásbabı. Obiektkler ústinde qanday ámel atqarılmasin obiekt basqalarınan ajıratılǵan bolıwı kerek. Bul ámeldi orınlaw ushın arnawlı ajıratıw ásbabı Стрелка (Pick) isletiledi. Obiekt ajıratılǵanlıǵın onıń qasındaǵı markerlerden hám obiekt orayındaǵı krestdan bilse boladı. Egerde bir neshe obiektler ajıratılǵan bolsa, markerler úlken tórtmúyesh formasında boladı.
Форма (Share) ásbabı. Forma (Share) ásbabı vektor konturların redaktorlawǵa mólsherlengen. Bul ásbab obiekttiń formasın ózgertiredi, yaǵnıy tayansh noqatlardı kóshiredi, jańa tayansh noqatlar qosadı hám taǵı basqa ámeller atqaradı. Forma (Share) ásbabı járdeminde ajıratılǵan obiekttiń hámme tayansh noqatları kórsetiledi, kursor alıp barılǵan noqatları bolsa ámeldegi boladı.
Forma (Share) ásbabı járdeminde standart hám qálegen obiektler menen islew
Прямоугольник (Rectangle) ásbabı járdeminde jaratılǵan obiektlerdiń tayansh noqatların ózgertiw nátiyjesinde sheńber formasın alıwı múmkin.
Ellips (Ellirse) ásbabı menen jasalǵan obiektler bolsa sektor yamasa doǵa formasında keltiriliwi múmkin. Многоугольник (Polygon) ásbapları menen jasalǵan obiektler bolsa simmetrik tárizde obiekttiń basqa túrine ózgeredi. Tekstli obiektler menen islewde bolsa háripler arasındaǵı hám sózler arasındaǵı intervallardı ózgertiw múmkinshiligi tuwıladı.
Нож (Knife) hám Ластик (Eraser) ásbapları. Forma (Share) ásbabı aynada - Нож (Knife) hám Ластик (Eraser) ásbapları jaylasqan bolıp, berilgen vektorlı obiektti bir neshe bóleklerge boladı. Нож (Knife) ásbabı obiektti bir neshe konturlarǵa yamasa bir neshe obiektlerge boladı. Konturdı kesiw ushın daslep birinshi tayansh noqat saylanadı hám rishak kórinisindegi kursor vertikal kóriniske kelgen halda shertiliwi kerek. Ekinshi noqatqa shekem « резиновая линия » tartiladi. Ekinshi márte shertiliwi bolsa kesiwdi atqaradı. Bul ámeldi súwret shıǵarıw arqalı atqarsa boladı, onıń ushın birinshi noqatqa kursordı qoyıp tıshqansha túymesi basılıp turıp qálegen sızıq sızıladı. Túyme eki kontur birleskende qoyıp jiberiledi.
(Prorerty Bar) dıń ásbaplar pánelinde eki túymesi ámeldegi:
• Сохранить как один объект (Leave as one object) bir obiekt etip saqlaw.
• Автоматическое замыкание контура (Auto-Close On Cut) Noj (Knife) ásbabı menen islewdi tamamlaǵannan keyin avtomatikalıq túrde jarıq konturdı sızadı. Lastik (Eraser) ásbabı vektor obiektiniń kerek emes jerlerin óshiredi. Eger bul ásbap menen óshirilse, eki bir-birine baylanıslı bolmaǵan obiektler payda boladı. Óshiriw keńligin 0, 025 mm den 2540 mm ge shekem ózgertilse boladı. Bul ámel Svoystva (Prorerty Bar) ásbaplar qatarındaǵı Shıyrına lastika (Eraser Thickness) de atqarıladı.
Svobodnoe transformirovanie (Free Transform) ásbabı. Bul ásbap iske túsirilgende Svoystva (Prorerty Bar) de tórt túyme menen islew múmkinshiligi tuwıladı: Svobodnoe vrashenie (Free Rotation) erkin halda aylanıw (1 nomeri), Svobodnoe otrajenie (Free Angle Reflection) (2 nomer) erkin halda sáwleleniw, Svobodnoe masshtabirovanie (Free Scale) (3 nomer) erkin halda masshtablastırıw hám Svobodniy naklon (Free Skew) erkin halda qıya qılıw (4 nomer). Svobodnoe vrashenie (Free Rotation) ásbapında obiektti ózi átirapında aylandırıw ushın aldın tıshqansha járdeminde tayansh noqat saylanadı hám aylanıw richagi payda boladı, jónelis aylanıw múyeshinen anıqlanadı. Bul jerde kórsetilgen kursor bolsa burıw múyeshi esaplanadı. Eger múyesh oraydan qansha alis aralıqta jaylasqan bolsa, anıqlıǵı da jaqsı boladı. Múyeshdiń ma`nisi jaǵday qatarında kórsetilib turadı. Svobodnoe otrajenie (Free Angle Reflection) ásbapınıń islew prinsipida joqaridaǵiǵa uqsas, yaǵnıy shtrixlanǵan sızıq sáwleleniw sızıǵı esaplanadı. Svobodnoe masshtabirovanie (Free Scale) ásbabı joqarıdaǵı eki ásbaplarǵa uqsas isletiledi, tek shtrixlanǵan richagi bolmaydı. Svobodniy naklon (Free Skew) ásbapı joqarıdaǵı ásbaplarǵa uqsas isletiledi, tek jaǵday qatarındaǵı oqlarǵa salıstırǵanda jılısıw kórsetkishi, sáwleleniw múyeshi hám aralıǵı beriledi.

72-súwret. CorelDRAW dástúrinde reń hám reń modelleri
Súwretler menen islew baǵdarında reń eń quramalı kategoriya esaplanadı. Reńli súwretler barlıq qayta islew basqıshlarınan ótkerilip, bunda kirisiwden baslap (skaner, cifrlı kameralar járdeminde), monıtor ekranında qayta islewler hám juwmaqlawshı jaǵdayda jarıyalaw apparatında shıǵarıw procesi dawamında súwretler reńleri hár qıylı ózgerislerge ushraydı. Bul ózgerisler aldınan aytıp bolmaytuǵın nátiyjelerge alıp keliwi hám múmkin. Bul jaǵdayǵa alıp keliwshi ush tiykarǵı obiektiv sebeplerdi ajıratıp kórsetiw múmkin:
1) Reńniń sezim etiliwi - quramalı psixik-fizikalıq process esaplanıp, bul texnikalıq qurallar járdeminde ámelge asırılıwı múmkinshiligi joq;
2) Reńdi tikkeley ólshew múmkinshiligi joqlıǵı (mısalı, uzınlıq sıyaqlı);
3) Hár qıylı reń modellerinen kelip shıqqan jaǵdayda reń informaciyaların ózgertiw talabı júzege keliwi, bul jaǵday hár qıylı kirgiziw hám shıǵarıw apparatlarınan paydalanıw dawamında júzege keledi hám óz gezeginde ózgerisler dizimge alinadi, sonıń menen birge apparatlardıń awiw mánisleri tásirinde reń ózgerisleri gúzetiliwi múmkin. Bul kóriniste, qayta islewdiń hár bir basqıshında apparatlardıń awiw mánisleri hám informaciyalardıń bir túrden ekinshisine konvertatsiyalanıwı dawamında ózgerisler dizimge alinadi.
Reńli súwretlerdi qayta islew standart tárizdegi reńlerdi xarakteristikalawlarsız múmkinshiligi bolmaǵan bolar edi. Bunda kóplegen reń modelleri islep shıǵılǵan bolıp, olar tiyisli qollanılıw tarawı hám paydalanıwshılar gruppalarına baylanıslı jaǵdayda jaratılǵan. Qálegen reń modeliniń tiykarında ne jatıwınan qaramastan ol tómendegi ush talaptı qanatlandiriliwi talap etiledi:
- Reń standart usılda anıqlanıwı talap etiledi, bul jaǵday belgili bir apparatlardıń múmkinshiliklerine baylanıslı emes;
- Model berilgen reń gammasın (diapazonı) anıq anıqlap beriwi talap etiledi;
- Model quramında reńniń sawleleniwi yamasa ótip ketiwi qásiyetlerin esapqa alǵan jaǵdayda sezim etiliwin itibarǵa alınıwı támiyinlengen bolıwı kerek.
Barlıq ámeldegi bolǵan reń modelleri tómendegi úsh tipden birine tiyisli esaplanadı : pertseptsion (sezim qılıw boyınsha), additiv quramaliliǵina tiykarlanǵan) hám substraktiv (esaplaw tiykarında). Kóbinshe jaǵdaylarda tómendegi reń modelleri menen islew ámelge asıriladı: CIE - pertseptsion reń maydanı (73-súwret), RGB - additiv reń maydanı (74-súwret) hám CMYK - substraktiv reń maydanı (75-súwret).

73-súwret. CIE reń maydanı
Pertseptsion reń modelleri házirgi kúnde keń kólemde qollanıladı, bul reń modeli variantları birinshi ret 1920 jılda CIE (Commucation Internationale de l'Eclairage) Xaliq araliq komissiyası tárepinen islep shıǵılǵan. Bul reń modeli úsh ólshemli koordinatalarǵa (bir baha - ayqınlıq komponenti esaplanıp, ol reń áhmiyetine iye emes, basqa ekewi reńniń muǵdarlıq qásiyetlerin xarakteristikalap beredi) iye bolǵan barlıq sezim etiletuǵın reńlerdi xarakteristikalawǵa mólsherlengen.
CIE reń maydanı adam kózi arqalı ilǵab alınatuǵın barlıq reń diapazonın xarakteristikalap beredi hám apparatqa baylanıslı emes. CIE reń diapazonı tiykarǵı programmalıq támiynat esaplanıp, reńlerdi xarakteristikalawǵa mólsherlengen, usınıń sebebinen ol RGB - additiv reń maydanı hám CMYK - substraktiv reń maydanına salıstırǵanda keń qamtılǵan ayrıqshalıqlarǵa iye esaplanadı.
RGB reń modeli. Additiv reń maydanı - RGB cifrlı apparatlarda reń payda qılıw maqsetlerinde qollanilip (kompyuter monıtorında, skaner, cifrlı kameralarda) barlıq múmkinshiligi ámeldegi bolǵan reńler hár qıylı reńdegi nurlardıń tartılıp ketiwi nátiyjesinde qızıl reń (Red), jasıl reń (Green) hám kók reń (Blue) kombinatsiyalarınan kelip shıǵadı. Aq reń qızıl, kók hám jasıl reńlerdiń maksimal intensivlikda tartılıp ketiwinen payda boladi, eki reńniń kombinatsiyasınan qosımsha reńler payda boladı (hawa reń, álwan hám sarı sıyaqlı) (74-súwret).

74-súwret. RGB reń modeli
CMY - substraktiv reń maydanı. CMY - substraktiv reń maydanı baspa iskerliginde paydalanılıp, hawa reń, álwan hám sarı reńler kombinatsiyasında baspa jumısları dawamında paydalaniwshi barlıq reńler keltirip shiǵaradı. Teoriyalıq tárepten alıp qaralǵanda, CMY reńleriniń aralastıriliwinda maksimal bahadaǵı tıǵızlıq tiykarında sap jaǵdaydaǵı qara reń júzege keltiriledi. Ámeliyatda boyawshi reńlerdiń rawajlanbaǵanliǵi sebepli joqarıda keltirilgen tárizde aralastırıwda teń salmaqlılıqtıń hawa reń tárepine awiwi esabına tiniq emes-qońir túrdegi reń payda bóladi. Usınıń sebebinen jarıyalaw procesi dawamında CMY reńleriniń sawleleniw dárejesin kúsheytiw ushın tórtinshi reń (K) retinde qara reńden paydalanıladı, usınıń sebebinen reń modeliniń atı CMYK kórinisin aladı (75-súwret).

75-súwret. CMYK reń modeli
Reń uzatılıwında salıstırǵanda sapalı nátiyjelerge erisiw ushın (belgili bir texnologiyalar sheńberinde) reńdi basqarıw sistemalarınan paydalanıladı, olardı ush quramalılıq dárejesi boyınsha ajıratıp shıǵıw múmkin:
Kalibrovka - óndiriwshi specifikaciyası menen uyqas jaǵdayda reń jaratıw maqsetinde sistema quramında kirisiw/shiǵiw boyınsha hár bir apparattı qadaǵalap shıǵıw;
Reńdi basqarıwda programmalıq támiynat (CMS, Color Management System) kóplegen apparatlardıń reń xarakteristikaları boyınsha informaciyalardı saqlaw jáne bul informaciyalardan bir apparattan basqasına ótilgende reń modellerinde reńlerdiń ózgerislerinde paydalanıw ámelge asıriladı;
Kalibrlawshi apparatlar yamasa joqarı sapalı baspa reńleri ushın talap etilgen reńlerdi ólshew reńlerdiń anıq sáykes keliwin támiyinlew talap etilgen jaǵdaylarda hám bunda qolda yamasa programmalıq támiynat járdeminde talap etilgen anıqlıqqa erisiw múmkinshiligi ámeldegi bolmaǵan jaǵdaylarda qollanıladı.
CorelDRAW reńlerdi tańlaw hám jaratıwdıń kóplegen usılların usınıs etedi. Hújjetlerdi qayta islew dawamında reńlerdi sáykes keliw sistemasın tańlaw talap etiledi. Reńlerdiń sáykes keliw sisteması reńli jarıyalawda paydalaniw múmkin yamasa olardı shártli túrde eki klassqa ajıratıw múmkin: tiykarǵı hám qosımsha reńlerge tiykarlanǵan. CorelDRAW bul eki reń sáykesligi klasslarında hám isley aladı.
Aralas reńler reń islep shiǵiwshilar tárepinen jaratılıp, tar qánigelestirilgen reńlerden paydalanıw talap etilgen jaǵdaylarda qollanıladı (mısalı, shólkemlerdiń nishanların rásmiylestiriwde qollaniliwshi reńler) yamasa basqasha aytqanda bul reńler tiykarǵı reńler jardeminde júzege keltiriw qıyın jaǵdaylarda qollanıladı (mısalı, metal reńlerinen biri kórinisinde). Házirgi waqıtta júzlegen tayın aralash reńler ámeldegi esaplanadı. Aralas reńler ashıq esaplanbaydı. Paydalanıwshı kózine túsiwshi reń áyne sol reńdi ańlatadı.
Tiykarǵı reńlerdiń tiykarǵı úlken bólegi ashıqlıq ayrıqshalıǵına iye esaplanadı. Túsiwshi reń tirqish arqalı ótedi hám joqarıǵı bólekte jaylasqan reń qabatlarında filtrlenedi. Olardıń quramında áyne ashıqlıq ayrıqshalıǵı bar ekenligi sebepli olar aralastırılıwı nátiyjesinde hawa reń toq sari reń, sarı hám qara reńler kelip shıǵıwı hám qápelimde reńler kelip shıǵıwı gúzetiledi.
Tiykarǵı reńlerdiń paydalanılıwı reń diapazonınan sırtda jaylasqan reń variantların tańlaw múmkinshiligin jaratadı, bunda hár bir reń óziniń bólek ataliwina iye esaplanadı.
Bunnan tısqarı, súwretlerdi jarıyalawda qánigelestirilgen oraylarda kompyuter ekranında kórinip turǵan reń baspada basqasha sawleleniwi múmkin.
CorelDRAW tiykarǵı reńler - TRUMACH, FOCOLTONE hám PANTONE tiykarında reńlerdi payda qılıw boyınsha patentlengen sistema tiykarında islewdi támiyinleydi. Sońǵı reń PANTONE aralas reńine tiykarlanadı jáne bul process CMYK reń modeli járdeminde ámelge asıriladı.
Reńlerdi payda qılıw sistemalarınan paydalanıwdıń eki sisteması ámeldegi bolıp, bunda óndiriwshi tárepinen jaratılǵan reńlerden paydalanıw, ekranda sáwleleniwshi reńlerdi dizimnen ótkeriw yamasa reń dispetcheri járdeminde óz sistemasın kalibroka qılıw ámelge asıriladı. Sońǵı usıl reńniń ekranda qanday sawleleniwine tiykarlanilgan jaǵdayda reńlerdi tańlaw múmkinshiligin júzege keltiredi.
Sonıń menen birge, reń modelleri járdeminde standart bolmaǵan reńlerdi jaratıw múmkinshiligi ámeldegi esaplanadı. CorelDRAW ortalıǵı tómendegi reń modellerinde islew múmkinshiligine iye esaplanadı : RGB, CMYK, HSB, HLS, L*a*b hám YIQ.