|
Mavzu : Og’ishish bo’yicha o’rgangan olimlar
TURSUNBOYEVA MOHINUR
I-kurs № 103-guruh
“Deviant (og`ishgan) xulq ”
Axloqiy dyeviatsiyaning muammosiga asosiy sabab uning fanlararo xaraktyerda ekanligidadir. Modomiki, “Deviant (og`ishgan) xulq ” atamasi turli fanlarda turli ma'noda ishlatilarkan, shu sabab axloqiy og’ishlarning ko`p turli xil tasniflari mavjud.
Sotsiologiya axloqiy dyeviatsiyanibir nyecha asoslar bo`yicha guruhlanadigan ijtimoiy ko`rinish sifatida ko`rib chiqadi:
- masshtabdan qat'i nazar ommaviy va shaxsiy og’ishlar ajratiladi;
- oqibatlar aqamiyati bo`yicha – salbiy (zararli oqibatlar kyeltirib chiqaruvchi va potyentsial xavf tuqdiruvchi) va ijobiy;
v) sub'yekt bo`yicha – aniq shaxslar, norasmiy guruhlar (masalan, yo`lto`sar guruhlar faoliyati), rasmiy tuzilmalar, shartli ijtimoiy guruhlar (masalan, ayollar piyonistaligi) og’ishi;
g) ob'yekt bo`yicha – iqtisodiy, maishiy, mulkiy buzilishlar va boshqalar
“Og`ishgan xulq” tushunchasi
Jinoyatlar, o`z navbatida, jamiyatga xavf tuqdirish darajasiga ko`ra quyidagi katyegoriyalarga bo`linadi: uncha oqir bo`lmagan – ikki yilgacha ozodlikdan maxrum etish; o`rtacha oqir – byesh yilgacha ozodlikdan maxrum etish; oqir jinoyatlar – o`n yilgacha ozodlikdan maxrum etish; alohida oqir – ikki yilgacha ozodlikdan maxrum etish yoki ancha qat'iy jazo belgilash.
Jinoyatlar harakatlarning xaraktyeri bo`yicha ham bo`linadi: shaxsga qarshi jinoyat, iqtisod soqasidagi jinoyat, davlat qokimiyatiga qarshi jinoyatlar, qarbiy xizmatga qarshi jinoyat, insoniyat tinchligi va xavfsizligiga qarshi jinoyat. Shunday qilib, Jinoyat va Fuqarolik kodekclari qonuniy nuqtai nazardan og`ishgan xulqning turli shakllari tasnifi hisoblanadi.
Ko`rib chiqilgan tasniflarga axloqiy dyeviatsiyaga pyedagogik yondoshuvni qo`shimcha qilish mumkin
Bizning fikrimizcha, pyedagogik tasniflar kamroq diffyeryentsiyalangan va ko`pincha boshqa fanlardan o`zlashtirilgan. Ko`pincha “og`ishgan xulq” tushunchasini “moslashmaganlik” tushunchasi bilan tyenglashtiriladi. O`quvchini tarbiyalash va o`qitishning asosiy pyedagogik vazifalari olamida maktab o`quvchisining og`ishgan xulqi maktabga moslashmaganlik [2] kabi ijtimoiy moslashmaganlik xaraktyeriga ham ega.
1. Тушунтирув-кўрсатмалилик методи - бу метод репродуктив
Ijtimoiy moslashmaganlikning
maktab yoshida anchagina masshtabli belgilari bo`lib quyidagilar chiqishi mumkin: psixofaol moddalarni muntazam istye'mol qilish (uchuvchi eritmalar, ichkilik, giyohvand moddalar), jinsiy dyeviatsiyalar, fog’ishabozlik, daydilik, jinoyat sodir etish. Oxirgi vaqtlarda maktab o`quvchilarining og`ishgan xulqida nisbatan kompyutyer o`yinlari yoki diniy syektalarga qaram bo`lib qolish bilan bog’liq bo`lgan yangi shakl kuzatilmoqda.
- Juda yoshlikdan va maktab yoshidan og`ishgan xulq ko`rinishlari haqidagi masala yanada chalkash. Umuman shaxsning “mustaqil bo`lmagan” bu bosqichida Deviant axloq haqida gapirish mumkinmikinq Pyedagoglar va ota- onalar ko`pincha kichik bolalarda zararli odatlar (barmoqini so`rish, tirnoqini chaynash), ovqat yeyishdan bosh tortish, quloq solmaslik, tajovuzkor axloq, masturbatsiya, gipyerfaol axloq kabi axloqning shunday salbiy ko`rinishlari bilan to`qnashadilar.
Og`ishgan xulq turlarining psixologik tasnifi - - Psixologik yondoshuv shaxsning og`ishgan xulqidagi alohida ko`rinishlarni ijtimoiy-psixologik tafovutini ajratishga asoslangan. Psixologik tasniflar quyidagi mezonlar asosida quriladi:
- buzilgan me’yor turi;
- axloq va uning motivatsiyada psixologik maqsad;
- ushbu axloq oqibati va u kyeltirgan zarar;
- axloqning shaxsiy-uslubiy tavsifnomasi.
Psixologik yondoshuv doirasida og`ishgan xulqning turli tipologiyasidan foydalaniladi. Ko`pchilik mualliflar, masalan, Yu.A. Klyeybyerg axloqiy dyeviatsiyaning uchta asosiy guruhini ajratadi: salbiy (masalan, giyohvand moddalar istye'mol qilish), ijobiy (masalan, ijtimoiy ijodkorlik) va ijtimoiy- xolis (masalan, tilanchilik)
Shaxs og`ishgan tizimlashtirishning
xulqining birmuncha to`liq
ko`rinishlarini va qiziqarli
variantlaridan biri bizning nazarimizda S.P. Korolyenko va T. A. Donskix [6] ga tyegishli. Mualliflar barcha axloqiy dyeviatsiyani ikkita katta guruhga bo`ladilar: nostandart va dyestruktiv axloq. Nostandart axloq tafakkurning yangi shakli, yangi qoyalar, shuningdyek, axloqning ijtimoiy ctereotiplari doirasidan chiquvchi harakatlarga ega bo`lishi mumkin. Bunday shakl garchi aniq tarixiy sharoitlarda qabul qilingan me’yorlardan chyetga chiqsa-da, biroq jamiyatning kyelgusidagi
faollikni ko`zda
rivojlanishida ijobiy rol o`ynovchi tutadi.
.
Etiboringiz uchun katta raxmat
Do'stlaringiz bilan baham: |
