Conference proceedings

Açar sözlər
. inşaat materialları, keyfiyyət göstəriciləri, polimer əsaslı inşaat materialları, keyfiyyətə nəzarət, tikinti materialları, 
normativ-texniki sənədlər
. 
Müasir dövrdə məişət və inzibati binaların tikilməsi, sosial obyektlərin yaradılması, turizm sahələrinin 
genişlənməsi, idman komplekslərinin qurulması, sənaye parklarının və sənaye məhəllələrinin meydana gəlməsi inşaat 
sənayesinin istehsal sürətini genişləndirmişdir. Bu səbəbdən tikinti sahəsinə daha önəm yetirilmişdir.Tikintidə əsas və 
vacib amillərdən biri də keyfiyyət nəzarət sahəsidir. Keyfiyyətə nəzarət dedikdə, inşaat materialların keyfiyyət 
göstəricilərinin qəbul edilmiş texniki normativ sənədlərin (standartlar, texniki şərtlər və s.) tələblərinə uyğun olub 
olmadıqlarının yoxlanması nəzərdə tutulur.İnşaat materialların keyfiyyətinə təsir edən amillər iki qrupa bölünür [1]. İnşaat 
materiallarının keyfiyyətinin formalaşmasına təsir edən amillər və keyfiyyəti qoruyub saxlayan amillər. Birinci qrup 
amillərə layihələşdirmə və modelləşdirmə keyfiyyəti və hazırlanma keyfiyyəti daxildir. Hazırlanma keyfiyyətinə 
normativ-texniki sənədlərin keyfiyyəti, alət və avadanlıqların keyfiyyəti, xammal və dəstləşdirici məmulatların 
keyfiyyəti, texnoloji rejimə riayət edilməsi daxildir [2-6]. Keyfiyyəti, texnoloji rejimə riayət edilməsi daxildir. İkinci qrup 

---

amillərə isə keyfiyyətcə tam formalaşmamış malın istehlakçılara lazımi səviyyədə çatdırılmasını təmin edən amillər 
daxildir. Bu amillərə malların markalanması, qablaşdırılması, daşınması və saxlanılması aiddir. 
İnşaat sənayesində polimer əsaslı tikinti materialları sürətli bir inkişafa sahibdir və 1990-cı illərdən bəri geniş 
istifadə olunur. Xüsusilə fərqli növlərə sahib olması və fərqli dizayn təklifləri memarlar arasında populyarlıq 
qazanmalarına imkan yaratdı [7, 8]. Polimer əsaslı tikinti materialları plastiklər, insan tərəfindən hazırlanmışdır, buna 
görə də xasiyyətçilik və inkişaf iradəsi üçün heç bir məhdudiyyət yoxdur.Təkmilləşdirilmiş xüsusiyyətləri olan yeni 
məhsullar istehsal edilə bilər. Bu davamlı inkişaf polimer əsaslı tikinti materialları ilə ənənəvi materiallar arasındakı əsas 
fərqdir. Polimer əsaslı tikinti materialları, xüsusən plastiklər tikinti sənayesində geniş istifadə edilmişdir.
İnşaat materialların keyfiyyət səviyyəsinin qiymətləndirilməsində əməliyyat məcmusu, keyfiyyət göstəriciləri 
nomenklaturasının seçilməsi, onların miqdar qiymətinin təyini, eləcə də məhsulun keyfiyyətinin idarə edilməsində ən 
yaxşı həllinə əsaslandırılması məqsədilə baza nisbi qiyməti başa düşülür. İnşaatda sənayeləşdirmənin səviyyəsini 
yüksəltmək, konstruksiya və detalların zavod şəraitində hazırlanmasını artırmaq, yerli materiallardan daha çox istifadə 
etmək tikintinin keyfiyyətini yüksəldir, əmək şəraitini yaxşılaşdırır və tikintinin başa çatdırılma müddətini isə azaldır. 
Məhsulun bir və ya bir neçə keyfiyyətini təşkil edən kəmiyyət əlaməti məhsulun keyfiyyət göstəricisi adlanır. 
Tikinti materiallarının funksional xüsusiyyətləri və etibarlılığı əsasən fiziki-kimyəvi xüsusiyyətləri ilə müəyyən 
edilir. Bunlara sıxlıq, həcm kütləsi, məsaməlilik, aşağı temperaturun təsirinə münasibət, su udma, şaxtaya davamlılıq, 
aqressiv mühitə qarşı müqavimət və s aiddir. Bu göstəricilərin və onların hesablanması metodlarının müəyyənləşdirilməsi 
əmtəəşünaslıq elminin nəzəri əsaslarında təsbit edilmişdir. Burada tikinti materiallarının spesifik xüsusiyyətləri və onların 
göstəricilərinin təsviri verilir.
Göstərilən problemin həlli məqsədi ilə bizim tərəfimizdən informasiya-ölçmə-nəzarət sistemi təklif edilmişdir. 
Təklif olunmuş bu üsulun tətbiqi keyfiyyət gəstəricilərinə nəzarətin avtomatlaşdırılması prosesinin əsasını təşkil edir.