Conference proceedings

SU BUXARLARININ UDMA XƏTTLƏRİNDƏ ATMOSFERİN BURAXMA 
ƏMSALININ QEYRİ – STABİLLİYİNİNİN TƏDQİQİ 
Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universiteti, Bakı, Azərbaycan
Giriş
Yaxşı məlumdur ki, atmosferdəki su buxarları tərəfindən uzundalğalı optik radiasiya udulduğu üçün atmosferdə 
temperatur yüksəlir. “İstixana” effektini yaradan cəm optik radiasiya selində su buxarlarının payı 75 Vt/m2; CO2 - nin 
payı isə 32 Vt/m2 qədərdir [1]. Planetin iqlim sistemində mövcud olan müsbət əks əlaqənin əsasını su buxarları təşkil 
edir. Su buxarları temperatur artdıqca çoxaldığı üçün temperaturun artımı atmosferdəki su buxarlarının konsentrasiyasının 
artmasına səbəb olur [2]. Bununla belə, mənbə [3]-də göstərildiyi kimi, su buxarları yalnız Yerin emissiya etdiyi 
uzundalğalı radiasiyanı deyil, atmosferin yuxarı sərhəddinə daxil olan uzundalğalı optik radiasiya selini de udur. Bütün 
bunlar Yerdəki ümumi iqlimə su buxarlarının təsirini əks etdirən mürəkkəb modellərin qurulması zərurətinin və ilk 
növbədə, xırda dispers aerozolla çirklənmiş real atmosferdə su buxarlarının udma spektrinin daha diqqətlə öyrənilməsi 
zərurətini irəli sürür.
Neymətova L.T
1
, Əhmədli G.V
2
Məmmədova Ülkər Fizuli qızı, doktorant 

---

Su buxarları atmosferin buraxma əmsalının stabilliyinin pozulmasının darzolaqlı filtri kimi təsir etdiyi halda, 
atmosferdəki aerozol həmin əmsalın geniş zolaqlı qeyri-stabilləşdirici faktoru kimi təsir edir. 
Hazır ki məqalədə bu iki faktorun atmosferin buraxma əmsalının müxtəlif dalğa uzunluqlarında qeyri-
stabilləşdirilməsində iştirak payı təhlil edilir. 
Aparılan təhlil zamanı qəbul edilmişdir ki, həmin faktorların optik qalınlıqlarının zamana görə nisbi qeyri-
stabillik əmsalları bir-birinə bərabərdir. 
Ədəbiyyat 
1.
Kiehl J. T., Trenberth K. E.: Earths annual global mean energy budget. B. Am. Meteorol. Soc. (1997). vol. 78. pp. 197-208. 
2.
Explaining how the water vapor green house effect works. 
https://www.skepticalscience.com/water-vapor-greenhouse-gas-
intermediate.htm
 . 
3.
Hall A., Manabe S.: Effect of water vapor feedback on internal and anthropogenic variations of the global hydrologic cycle. 
Journal of Geophysical Research (March 16 2000). vol. 105. No. D5. pp 6935-6944.