Conference proceedings

BORU KƏMƏRLƏRINDƏ NƏQL OLUNAN QAZIN SƏRFINI ÖLÇƏN 
SISTEMIN IŞLƏNMƏSI 
Məmmədov A.N. 
Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universiteti, Bakı, Azərbaycan 
[e-mail] 
Xülasə. 
Tezisdə “boru kəmərlərində nəql olunan qazın sərfini ölçən sistem”lərin qurulması texnologiyaları araşdırılmışdır. 
“Boru kəmərlərində nəql olunan qazın sərfini ölçən sistem”lərin xasisələri göstərilmiş və onların texnologiyaları tədqiq edilmişdir.
 
 
Açar sözlər
: sərf, qaz, hidrodinamik, kinematik, ultrasəs, zaman intervalı. 
Qazaoxşar və maye maddələrinin hərəkət parametrlərinin ölçülməsi nəqletmə və neftçıxarma sistemlərində 
(magistral boru kəmərlərində), kimya, istilik texnikası, neft emalı və digər texnoloji proseslərə nəzarət zamanı, yeyinti 
sənayesi, su və qaz təchizatı və bir sıra digər sahələrdə geniş tətbiq edilir. Qazaoxşar maddələrin, mayelərin və plazmanın 
əsas hərəkət parametrləri axan maddənin ümumi miqdarı, yəni tam sərf və boru kəmərinin en kəsiyindən vahid zamanda 
axan maddənin miqdarı kimi təyin edilən sərfdir. Bir çox hallarda isə axın sürətinin təyin edilməsi lazım gəlir [1]. 
Sərfin ölçü vahidi kütləvi – saatda, saniyədə kiloqramla (kq/saat, kq/san) və həcmi – saatda, saniyədə kub metrlə 
(m
3
/saat, m
3
/san), saniyədə litrlə (l/san) və s.; və s. ola bilər. Maddələrin sərfinin ölçülməsi aparılan bütün ölçmələrin 
20%-ni təşkil edir. İstismarda olan sayğacların və sərfölçənlərin sayı isə bir neçə milyona çatır. Bir çox sahələrdə sərfi 

---

0,2-0,5% xəta ilə ölçmək tələb olunur və müasir dövrdə istehsalat şəraitində sərfi ölçmə xətası 1-2%-dir. Mayelərin 
sərfinin ölçmə diapazonları çox genişdir və üç altdiapazona bölünür: kiçik sərflər – 0-dan 15
∙
10
-4
m
3
/san-yə qədər; orta 
sərflər – 15
∙
10
-4
-dən 0,5 m
3
/san-yə qədər və böyük sərflər – 0,5 m
3
/san və çox. 
Ədəbiyyat 
1.Məmmədov R.Q., Həsənov T.Ə., Abbasov V.A., Məmmədov U.Q. İnformasiyanın alınmasının fiziki əsasları. Dərslik. - Bakı: ADNA 
nəşriyyatı, 2014.- 480 səh 
2.Евтихиев Н.Н., Купершмидт Я.А., Папуловский В.Ф., Скугоров В.Н. Измерение электрических и неэлектрических величин. 
/ Под общ. ред. Н.Н. Евтихиева. Учебное пособие для вузов. М.: Энергоатомиздат, 1990. – 352 с. 
3.Кузнецов В.А. Измерения в электронике. Справочник. М.: Энергоатомиздат, 1987. - 512 с.