Conference proceedings

Tədqiqatın məqsədi 
Hazırkı məqalə müxtəlif ərintilərdə lehimləmə texnoloji prosesinin istismar temperaturunun dəyişmə 
xüsusiyyətlərinin nəzəri tədqiqinə həsr edilmişdir. 
Problemin həlli 
Lehimlənmə prosesi detal materialının əridilməməsi ilə baş verir: lehim bütünlüklə əriyir, ancaq lehimlənən 
metal lehimlənmə temperaturuna qədər qızır, hansı ki, bu temperatur lehimin ərimə temperaturundan bir qədər yuxarı, 
ancaq detal materialının ərimə temperaturundan həmişə aşağı olur.
Beləliklə, lehimin başlanğıc ərimə temperaturu lehimlənən materialın istismar zamanı işçi temperaturundan 
yuxarı olmalıdır. Əks təqdirdə yüksək işçi temperaturda lehimlənən detal işləmə qabiliyyətinə malik ola bilmir. 
Lehimləmə zamanı qızdırma temperaturu vaxtla (τ) əlaqədardır. Lehimlənən məmulatın səthi (F) üzrə τ vaxtında 
temperaturun dəyişməsinin ümumi halını əks etdirən diferensial tənliyi enerjinin saxlanması qanunundan aşağıdakı 
şəkildə alırıq: 
C
i
dT
dτ
= ∫ [α(T
c
− T) + q
c
− εσ
0
T
4
]dF
F
Burada, Ci-ümumi istilik tutumu yaxud istilik miqdarıdır (məmulatı 1°C qızdırdıqda). Əgər məmulat bircinsdirsə 
onda Ci=cpV, burada c, p və V-uyğun olaraq məmulatın xüsusi istilik tutumu, sıxlığı və həcmidir. Əgər məmulat 
müxtəlifcinsli hissələrdən ibarətdirsə, onda Ci ayrı-ayrı hissələrin ümumi istilik tutumlarının cəmindən təyin edilir. 
Göstərilən tənlikdən bir sıra hallar alınır, məsələn, konvektiv istilik dəyişməsinin (α=0) iştirak etməməsi yaxud 
lehimlənən materialın xüsusi şüalanmasının sayılmaması, yaxud da məmulat səthindən artıq istilik süalanması (α=0 və
qe=0 olan halda). Belə bir tənlik lehimlənəcək məmulatın qızdırılması üzrə bir neçə tapşırıq və ya məsələləri həll etməyə 
imkan verir. 
Bildiyimiz kimi müxtəlif qaynaq texnologiyasında nanomaterialların aralıq qatın lehim materialına komponent 
kimi daxil edilməsi çox yüksək effekt verir. Aralıq qatın tətbiqi birləşmənin kimyəvi bircinsliyini yaxşılaşdırır, 
möhkəmliyini artırır, qalıq gərginlikləri azaldır, qaynaq edilən cisimlərin termiki xətti genişlənmə əmsalını yaxınlaşması 
hesabına onların plastik deformasiyasının qarşısını alır [3, 4].
Bütün bunlar mikro ölçülü aralıq materialından istifadə etməklə də qismən təmin edilə bilər. Lakin nano ölçülü 
komponentləri olan lehim materiallarından istifadə etdikdə birləşmənin möhkəmlik xassələrinin daha da yaxşılaşması ilə 
yanaşı texnoloji prosesin parametrləri də daha əlverişli olur, prosesin temperaturu, təzyiq və vaxtı əhəmiyyətli dərəcədə 
azalır.