Conference proceedings

Açar sözlər. 
Neftqazçıxarma, ölçü cihazları, prosesin modelləşdirilməsi, texnoloji proses, ətraf mühit, verilənlər bazası.
Müasir cihazlar və onların materialları və elementləri beynəlxalq sənaye standartlarına uyğun olmalıdır. 
Materiallar və komponentlər sahədə təsdiqini tapmış ən yeni dizaynda olmalı və hazırki istehsalat mühitinin tələblərinə 
cavab verməlidir. Standartlaşdırma, təhlükəli bölgələr üçün sertifikatlı avadanlıqların alınmasını, avadanlıqların sahənin 
tələblərinə cavab verəcəyini və ya bu tələbləri ödəmənin daha yaxşı olacağını ifadə edir [1-5]. 
HART protokolu, təhlükəsizlik funksiyası olmayan bütün müasir cihazlar tərəfindən istifadə olunur. Müasir 
cihazlar, daxilindəki proqram və mikroproqram konfiqurasiyalarının köməyi ilə "kilidlənə bilər" və edilmiş dəyişiklikləri 
məsafədən aradan qaldırmaq imkanına malikdir. Təhlükəsizliklə əlaqəli olan bütün müasir cihazlar məsafədən idarəetmə 
funksiyaları üçün yerli mühafizəyə da malik olurlar. 
Sənaye mühitində fasiləsiz ölçmə və idarəetmə prosesini yerinə yetirmək üçün kommunal təchizat təmin 
edilməlidir və kommunal təchizat bunlardan ibarətdir: 
Nöc havası: 
0.62 ÷ 0.9 kqs/sm2
Motorlu klapanın enerji təchizatı: 400 Vac 3 faza @ 50 Hz. 
Fasiləsiz enerji təchizatı: 230 Vac @ 50 Hz. 
Vahid İdarəetmə və Təhlükəsizlik Sisteminin gücü: 24 Vdc. 
Sahədə quraşdırılan bütün müasir cihazlar, yerli panellər və cihaz aksesuarları, yüksək istilik və rütubət ilə 
birlikdə, dəniz, dəniz və korroziv mühitlərdə qurulmaya uyğun olmalıdır. Sahədə quraşdırılmış cihazlar hər mənada 
fasiləsiz iş üçün uyğun olmalı və IP66 mühafizə koduna daxil olmalıdır. Müasir cihazlar üçün IP mühafizə dərəcəsinin 
müstəqil yoxlanılması təmin edilməlidir. Yerli panellərin içərisinə quraşdırılan bütün cihaz və avadanlıqlar ətraf mühitin 
aqressiv təsiri şəraitində düzgün işləmələri üçün bu mühitin tələblərinə uyğun seçilməli və qorunmalıdır. Cihazın 
quraşdırılıdığı avadanlığın istiliyinin yayılması və ya birbaşa günəş işığı nəticəsində yaranan hər hansı bir temperatur 
artımına diqqət yetirilməlidir ki, əks təqdirdə bu artım cihazın göstəricisinə təsir göstərə bilər [6]. 
Açıq panellər içərisində həssas elektron komponentlərin quraşdırılmasının qarşısını almaq lazımdır. 
Otaqlar daxilində quraşdırılacaq bütün müasir cihazlar, ətraf mühitin temperaturu 50°C-ə çatdıqda, 90% -ə qədər 
kondensasiya edilməyən nisbi rütubət olduqda və ya kondisioner sisteminin uzun müddət davam edən nasazlığı zamanı 
davamlı işləmə qabiliyyətinə sahib olacaq şəkildə layihələndirilməlidir. Sahə cihazı vibrasiyaya məruz qalmayan yerdə 
quraşdırılmalıdır [7]. Bütün sahə cihazları, titrəmə səbəbiylə ölçmə effekti IEC 60770-1-ə uyğun olaraq sınaqdan 
keçirildiyi zaman yuxarı aralıq limiti (URL) -dən ± 0.1% -dən az olmalıdır.
Təhlükəli ərazidə quraşdırılmış bütün elektrik və elektron cihazlar istifadə edildiyi bölgə üçün standartlara və ya 
kodlara uyğun olaraq sertifikatlaşdırılırlar: IEC standartları, IEC 60079 - Partlayıcı qaz atmosferləri üçün elektrik 
aparatları və s. Bütün dəniz cihazları, onların təhlükəli və təhlükəli olmayan ərazilərdə quraşdırılması zonanın tələblərinə 
uyğun olaraq seçilir. (Qaz Qrupu IIB Temperatur Sinifi T3, minimum olaraq). Qaz aşkarlandığı təqdirdə, bütün siqnallar 
elektrik izolyasiyasına qadir olur [8, 9]. 
Təhlükəli ərazilərdə quraşdırılmış cihazlar aşağıdakı meyarlara əsasən seçilir: 

Zona 1 və 2 bölgələri üçün alovdan qorunma (Ex d);

Zona 1 və 2 bölgələri üçün kombinə olunmuş enkapsulasiya və artan təhlükəsizlik. 
Neftqazçıxarma texnoloji prosesi strateji əhəmiyyətini hələ də qoruyub saxlamaqda olan neft-qaz məmsullarının 
çıxarılmasını təmin edir. Elm və texnikanın müasir inkişaf səviyyəsi bu sahədə də daim yenilənməni tələb edir. Odur ki, 
tədqiqatlar zamanı neftqazçıxarma texnoloji prosesinin idarə olunan parametrlərindən və ölçü cihazlarından ibarət 
verilənlər bazası yaradılması məsələsinin həllinə baxılmışdır. Belə ki, texnoloji prosesin modelləşdirilməsi məsələsinin 
Kərim Bağırzadə 

---

yerinə yetirilməsi tədqiqatın əsas istiqamətlərindən biridir. Bu məqsədlə də obyektin idarə olunan parametrlərindən və 
ölçü cihazlarından ibarət baza yaradılmışdır.