Conference proceedings

Açar sözlər: 
təsviri həndəsə, üfüqi proyeksiya, frontal proyeksiya, profil proyeksiya. 
 
Əsgərov H.T. 

---

Məlumdur ki, texnikanın bütün sahələrində məhsulun texniki sənədlərinin hazırlanmasında və onların istehsal 
olunmasında tərsimi həndəsənin proyeksiyalama üsul və qaydaları əsasında yaradılan çertyojlardan geniş istifadə olunur. 
Həmçinin çertyojların tərtibatı üçün tərsimi həndəsənin yaratdığı proyeksiyalama üsul və qaydaları texniki fənlərin 
tərtibatında və onların mövzularının araşdırılmasında əsas yer tutur. Nəzəri əsasını tərsimi həndəsədən götürmüş 
çertyojlar isə müntəzəm yeniləşən dövlət və beynəlxalq standart tələbləri ilə tənzimlənən mühəndis qrafikası fənninin 
verdiyi qaydalar əsasında hazırlanır.
Tərsimi həndəsə çertyojları tərtib edib oxumaq üçün nəzəri əsas yaradır və məsələlərin həllinin qrafiki işlənilmə 
üsul və qanunlarını verir. Həmçinin onların digər sahələrə və fənlərə tətbiq edib tədris olunma texnikasını öyrədir. Bunun 
üçün tərsimi həndəsənin qədimdən özünə məxsus nəzəri əsası olan üsul, qayda və xüsusi tələbləri, şərtləri var. 
Yeni yaradılan texnika da müasir tələblərə cavab verə bilən sənədlər əsasında hazırlanır. Odur ki, texniki 
sənədlərin və çertyojların hazırlanması və tərtib olunması üçün yazılan kitablar, təklif olunan vəsaitlər, göstərişlər, 
ümumiyyətlə hər nə varsa hamısı müasir texniki tələblərə cavab verməlidir. 
Baxmayaraq hələ sovetlər dövründə rus dilində bir çox şəhərlərdə bu fənlər üzrə istənilən qədər dərsliklər və 
dərs vəsaitləri yazılırdı, amma əksəriyyətində elementar və tərsimi həndəsə və həmçinin bunların davamı olan digər 
texniki fənlərin qədimdən mövcud olan nəzəriyyənin tətbiqi ilə üsul və qaydalarında müasir tələblərə uyğun əsaslı 
yeniliklər lazımı səviyyədə aparılmırdı [1,2,3]. Odur ki, bu fənlər üzrə yazılanlara və görülən işlərə aydınlıq gətirib 
düzgün qiymət vermək üçün aşağıdakı problemlər həll olunmalıdır. 

Elementar və tərsimi həndəsə üzrə qədimdən mövcud olan nəzəriyyəyə əsasən yazılan üsul və qaydalar 
müasir və standart tələblərinə cavab verməlidir. 

Tərsimi həndəsənin mövcud nəzəriyyəsi elə yazılmalıdır ki, müasir tələblərə uyğun olub, məsələ həllinə 
tətbiqi sadə alınsın.

Bu fənlər üzrə verilən yeni təkliflər yazılan dərsliklərdə araşdırılıb təhlil olunaraq öz həllini tapmaq üçün 
müasir və beynəlxalq standart tələblərinə cavab verməlidir.

Bu fənləri tədris edənlərin hər birinin bilik səviyyəsi, peşəkarlığı və metodiki hazırlığı müəyyən qaydada 
yoxlanılmalıdır. 
Nəticə 
Bu yazılanları əsaslandırıb aydınlıq gətirmək üçün bir neçə misal göstərmək kifayətdir ki, bu fənlərdə yaranan 
çatışmazlıqlar və nə kimi yeniliklərin aparılması barədə lazımı qədər anlayış olsun. Həmçinin bu çatışmazlıqları aradan 
qaldırıb, yenilikləri elə tətbiq etmək lazımdır ki, onlar qədimdən mövcud olan ümumi nəzəriyyəyə xəta törətməsin. Bu 
fənlər araşdırıldıqda aydın görünür ki, qədimdən yazılan təriflərin, şərtlərin və onların izahının verilməsi müasir tələblərə 
cavab verəcək dərəcədə tərtib olunub işlədilməsi hələ indiyə kimi öz həllini lazımı səviyyədə tapmayıb. Nəzərə alınmayıb 
ki, belə işləri müasir tələblərə uyğunlaşdırıb vaxtında yerinə yetirmədən, onları məsələ həllinə tətbiq etmək bir mənalı 
alınmır. 
Baxmayaraq ki, ruslar elementar həndəsə barədə qabaqlar hərdən bir müəyyən izahatlı verilişlər aparıb, onun 
tarixi barədə çox dəyərli materiallar verirdi [4], amma bizdə belə maraqlı və çox lazımlı bu fənn üzrə yazılanlar çox aşağı 
səviyyədə olur və müasir tələblərə cavab verə bilmir. Buna misal kimi orta məktəb şagirdləri üçün yazılan həndəsə 
kitablarını göstərmək olar [5].