Conference Paper

Foydalanilgan adabiyotlar: 
1. Yo‘ldoshev J. G‘., Usmonov S. A. Zamonaviy pedagogik texnologiyalarni amaliyotga joriy 
qilish. - Т.: Fan va texnologiyalar, 2008. 
 
Texnologik jarayonning mazmuni va mohiyati 
O‘quv jarayoni 
maqsadi va 
vazifalarini 
oydinlashtirish 
O‘quv jarayonini 
texnologiyalash- 
tirishning tayanch 
asoslari 
O‘qitish shakli, metod 
va vositalarini oqilona 
tanlab olish 
Kutiladigan natijalarni aniq 
belgilab olish 
Amalga oshiriladigan o’quv 
jarayonining har bir bosqichini 
alohida alohida loyihalash 

---

Техник ва технологик фанлар со
ҳ
аларининг инновацион масалалари. ТДТУ ТФ 2020 
397 
ТА’LIMDA FAOL VA INTERFAOL O'QITISH USULLARINING 
IMKONIYATLARI 
Sadritdinov N. X. 
 Toshkent avtomobil yo’llarini loyihalash, qurish va ekspluatatsiyasi institute 
 
O‘zbekiston Respublikasi Axborot texnologiyalari vakommunikatsiya-larini rivojlantirish 
vazirligi O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018 yil 19 fevraldagi PF-5349-son 
Farmoniga muvofiq tashkil qilingan. O‘zbekiston Respublikasi Axborot texnologiyalari va 
kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi faoliyatining bir nechta asosiy vazifalari va 
yo'nalishlardan iborat ulardan biri zamonaviy kommunikatsiya vositalari sohasida ilmiy 
tadqiqotlar va ishlanmalarni, kadrlarni tayyorlash, qayta tayyorlash va malakasini oshirishni 
tashkil qilish, dasturiy mahsulotlar, axborot tizimlari va ma’lumotlar bazalarini ishlab chiqish 
va tatbiq etish, axborot xavfsizligini ta’minlash va axborot-kommunikatsiya 
texnologiyalarining boshqa sohalarida shunday ishlarni tashkil etish.Oliy ta’lim o‘quv 
jarayonini tashkil etishda innovatsion texnologiyalarning roli kun sayin ortib bormoqda. 
Masofaviy texnologiyalardan foydalanish zamonaviy ta’limning imkoniyatlarini yanada 
kengaytirdi. Bugungi kunda Yer kurrasining istalgan joyidan turib, zamonaviy axborot-
kommunikatsiya texnologiyalari (AKT) imkoniyatidan foydalangan holda ta’lim olish 
mumkin. Zero an’anaviy ta’lim o‘z mavqeini saqlab tursa ham, keyingi paytlarda masofaviy 
o‘qitish texnologiyalari kundan-kun ommaviylashib bormoqda. Bugungi kunda 
mamlakatimizda yangi jahon axborot-ta’lim muhitiga integrallashishga yo‘naltirilgan ta’lim 
tizimi barpo etilmoqda. Bu ta’lim jarayonini tashkil etishda zamonaviy texnik imkoniyatlarga 
javob beradigan sezilarli o‘zgarishlar bilan kuzatilmoqda. Zamonaviy axborot 
texnologiyalarining ta’lim sohasiga kirib kelishi ta’lim usullari va o‘qitish jarayonini yangicha 
yondashuv asosida tashkil etish shakllarini sifatli ravishda qulaylashtirib, o‘zgartirish 
imkonini 
bermoqda. 
Axborot-kommunikatsiya 
texnologiyalari 
ta’lim 
tizimini 
modernizatsiyalashtirish jarayonining eng muhim qismidir. AKT — bu turli texnik va 
dasturiy qurilmalar bilan axborotga ishlov berish usullaridir. U birinchi navbatda, zarur 
dasturiy ta’minotga ega bo‘lgan kompyuterlar va ma’lumotlar joylashtirilgan 
telekommunikatsiya vositalaridir. 
Innovatsion texnologiyalar deganda ular faol va interfaol o'qitish usullaridan 
foydalanadigan kompetentsiyalarni shakllantirish singari intizomni rivojlantirishni qamrab 
oladigan 
texnologiyalar 
tushuniladi. 
Bunday 
texnologiyalar, 
masalan, 
axborot-
kommunikatsiya texnologiyalari (texnik fanlarni o'rganishda kompyuter fanini jalb qilish), 
shaxsga yo'naltirilgan texnologiyalar (talabalarning tabiiy ma'lumotlarini ishlab chiqish, aloqa 
ko'nikmalarini shakllantirish), didaktik (o'quv jarayonida yangi metodlar, usullardan 
foydalanish) va boshqalar.Talabalar bilan birinchi uchrashuvlardan boshlab texnik fanlar 
o'qituvchilari ushbu fanni o'rganish maqsadlari, ushbu fanning vakolatlarni shakllantirishga 
qo'shadigan hissasi to'g'risida aniq tushuncha berishlari kerak. Buning uchun ta'lim dasturi 
kelajakda bitiruvchilarni zarur kompetentsiyalarni olishga undovchi o'qitishning muammoli, 
tadqiqot hususiyatini aks ettirishi kerak. O'qituvchilar o'z sohalarida foydalanadigan darslarni 
tashkil qilishning bir necha asosiy usullarini ajratib ko'rsatish odat tusiga kiradi. Passiv usul - 
bu o'qituvchi va o'quvchi o'rtasidagi o'zaro munosabat shakli bo'lib, unda o'qituvchi darsning 
borishini boshqaradigan asosiy belgi bo'lib, talabalar passiv tinglovchilar sifatida harakat 
qilishadi. Biz passiv usuldan butunlay voz kechishimiz kerak emas. Butun idrok 
jarayonidapassiv usullarning nisbati boshqa usulga nisbatan ustun bo'lmasligi kerak. 
Faol o'qitish usuli - bu o'qituvchi bilan passiv usul bilan emas, balki faolroq bo'lishiga 
hissa qo'shadigan o'quv jarayonini tashkil etish. Agar passiv usullar avtoritar hamkorlik 
uslubini nazarda tutgan bo'lsa, unda faol uslublar demokratik uslubni nazarda tutadi. Shu bilan 
birga, o'qituvchi “tinglovchilarda odatiy taxta va bo'r mavjud bo'lganda, an'anaviy o'qitish 
metodologiyasini qayta ko'rib chiqishi kerak”. 

---

Техник ва технологик фанлар со
ҳ
аларининг инновацион масалалари. ТДТУ ТФ 2020 
398 
Bugungi kunda ko’plab sohada malakali bo'lish va ma'lum bilimlarni talabalarga 
etkazish uchun etarli emas. Hozirgi vaqtda o'qituvchi jarayonni talabalarni bilim olishga jalb 
qiladigan tarzda tashkil qilishi kerak, bu esa faol va hatto interfaol o'qitish usullari yordamida 
amalga oshiriladi. Ma'lumki, o'quvchilar o'quv jarayonini faol ishtirok etish orqali o'rgangan 
materiallarini tushunish va eslab qolish osonroq. Faol va interfaol ta'limning ko'plab shakllari 
mavjud, ulardan bir nechtasini eslaylik: ijodiy vazifalar, xato bilan qilingan ma'ruzalar, aqliy 
hujum, ma'ruzalar va munozaralar taqdimoti bilan konferensiyalar, o'quv munozarasi, 
kompyuter dasturlaridan foydalangan holda o'qitish, case-metod. Keys-metodni o'rganish 
usuli murakkab tizim sifatida ifodalanishi mumkin, u shuningdek, boshqa tushunish usullarini 
ham o'z ichiga oladi. Bunga modellashtirish, tizimni tahlil qilish, muammoli usul, fikrlash 
tajribasi, simulyatsiya, tasniflash usullari, o'yin usulida o'z rolini bajaradigan usullar 
kiradi.Vakolatlarga ega bo'lish faoliyatga asoslanadi. Shunday qilib,bilim, ko'nikma va 
qobiliyatlarni o'zlashtirish imkoniyati talabalarning faolligiga bog'liq.Ushbu faoliyatni to'g'ri 
tashkil etish oliy o'quv yurti o'qituvchisining vazifasidir.