Collegium humanum varshava menejment universiteti andijon filiali psixologiya

Assotsiativ tajriba
– K.G. YUng, M. Vertgeymer va D. Klyayn tomonidan bir 
vaqtda taklif etilgan va shaxs motivatsiyasini tadqiq etishga mo‗ljallangan 
loyihalash metodi. Bu metodda sinaluvchiga rag‗bat so‗zlar to‗plamiga javoban 
miyaga kelgan so‗zlarni iloji boricha tez aytish taklif etiladi. Bunda yuzaga kelgan 
tasavvurlar rag‗bat-so‗z va sinaluvchining javobi o‗rtasidagi bir xil tasavvurlarning 
turi, qaytarilishi, vaqtiga ko‗ra qayd etiladi. 
S.L. Rubinshteyn tajribaning to‗rt xil o‗ziga xos xususiyatiga ta‘rif bergan 
edi. Birinchidan, tajribada kuzatuvchi vaziyatga faol aralasha olmaydigan 
kuzatishdan farqli ravishda tadqiqotchining o‗zi o‗rganayotgan hodisani yuzaga 
keltiradi. Ikkinchidan, tadqiqotchi o‗rganilayotgan jarayonning kechishi va 
ifodalanishi 
sharoitlarini o‗zgartirishi mumkin. Uchinchidan, tajribada 
o‗rganilayotgan jarayonni aniqlash uchun qonuniyatli aloqalarni o‗rnatish 
maqsadida, alohida sharoitlarni o‗zgarishli tarzda istisno qilish imkoni mavjud. Va, 
nihoyat, to‗rtinchidan, tadqiqotchi olingan ma‘lumotlarning matematik qayta 
ishlanishini qo‗llagan holda sharoitlarning miqdoriy nisbatlarini ham o‗zgartirishi 
mumkin. 
Tajriba metodining muhim afzalligi shundan iboratki, bunda tadqiqotchi 
sustkashlikka yo‗l qo‗ymay, uni qiziqtiruvchi psixik hodisaning yuzaga kelishini 
kutib o‗tirmasligi lozim. Tajribada tadqiqotchi sharoitlarni o‗zi yaratganligi uchun 
bu sharoitlarni, hamda, ularning sinaluvchiga ko‗rsatadigan ta‘sirini ham 
to‗laligicha hisobga olish imkoniyati tug‗iladi. Sharoitlarning tadqiqotchi 
tomonidan yaratilishi ularni bir necha marta takrorlash imkonini beradi. Bunday 
takrorlash, bir tomondan, olingan natijalarning ob‘ektiv tasdiqlanishi bo‗lib xizmat 
qilsa, ikkinchi tomondan, ma‘lumotlar to‗planishi va ularni miqdoriy baholash 
imkoniyatlarini ochib beradi. 

---

47 
Shu bilan birga, tajriba metodining salbiy tomoni uni qo‗llashdagi maxsus 
yaratilgan sharoitlar o‗rganilayotgan psixik holatning tabiiy kechishini izdan 
chiqarishi mumkinligidan iborat (tajriba sharoitlari hayajon, qo‗rquv, o‗zining 
ijobiy tomonlarini ko‗rsatishga intilishni keltirib chiqarishi mumkin), bu esa o‗z 
navbatida olingan ma‘lumotlarning buzib ko‗rsatilishiga olib keladi. 
Keyingi yillarda