Цитруслилар оқ Қаноти – зарарли ҳашорат

ДИҚҚАТ иссикхоналарда ЦИТРУС ОҚ ҚАНОТИ

Цитрус оқ қанот (Dialeurodes cifni Rilley) тенг қанотлилар туркимига, яъни алейродидлар оиласига киради. Вояга етган хашорат 1–2 мм узунликда, танаси оқ–сариқ ва икки жуфт оқ қаноти бор. Цитрус оқ қаноти тропик ва субтропик иқлимли мамлакатларда, жумладан, Хитой, Япония, Афғонистон, Россиянинг Краснадар ўлкасида, Грузиянинг Қора денгиз соҳилларида, Озорбайжон ва бошқа давлатларда кўп учрайди. Ҳашорат личинкалари дарахтларнинг яшил баргларида пупарийда қишлайди. Оқ қанот личинкасининг тўрт ёши пупарий деб аталади, у барг оркасига зич ёпишган ва усти мумсимон бўлади.

Баҳорда пупарийдан чиққан урғочи оқ қанотлилар урчигандан кейин баргнинг орқа томонига биттадан ёки тўп-тўп қилиб жами 60 тадан 250 тагача тухум қуяди,Тухум 23-25 даража иссиқликда ривожланади ва ундан 10-15 кунда “дайдичалар” деб аталадиган харакатчан оқ сариқ личинкалар чиқади ҳамда барг орқаларига ёпишиб олиб озиқлана бошлайди. Улар учинчи тулашидан сўнг пупарийга айланади. Пупарий деярли овалсимон, сариқ тусда бўлади. Личинкалар уч-турт хафта, пупарий икки хафта давомида ривожланади.
Оқ қанот цитрус ўсимликларига асосан иссиқхоналарда зарар келтиради, ёзги мавсумда очиқ майдонларда ҳам зарари катта. Мандарин, лимон, апелсин, нок, кофе дарахти, олча, ёввойи ва япон сирени, хурмо, чой бутаси, лигиструмларни зарарлайди. Личинкалари баргни орқа томонига урнашиб олиб ширасини суриб буриштиради. Барглар зараркунанда ажратган ширали чиқитлар билан қопланади. Уларнинг сиртида эса “капнодиум” қора замбуруғлар ривожланади. Бунинг натижасида баргларда нафас олиш ва фотосинтез жараёнлари қийинлашади. Натижада усимликлар ривожланиши сусайиб нимжон булиб қолади, хосилдорлик кескин пасаяйиб кетади. Цитрус оққаноти билан қаттиқ зарарланган усимлик қуриб қолиш хам мумкин.
Вилоятимиз ҳудудига четдан бу зарарли карантин организмларни кириб қолишини олдини олиш мақсадида қишлоқ хўжалик маҳсулотлари белгланган тартибда карантин назоратидан ўтказилиб,фитосанитар тоза бўлган маҳсулотларни вилоят ҳудудига киришга рухсат берилмоқда.
Цитрус оқ қанотини тарқалишини олдини олиш учун қуйидаги чораларни амалга ошириш лозим.