Чума плотоядных (болезнь Карре)

1.5Febril basqıshda immunitet sisteması menen óz-ara tásir
3-5 kúnden keyin deneni jırtqısh oba virusı menen juqtırganda, ayriqsha immunitet reakciyasınıń kórinetuǵın bolıwı anıqlanıwı múmkin. virustı juqtırgan jáne onı islep shıǵaratuǵın kletkalar (" virus fabrikalari") isiw jaylarında fagotsitlar tárepinen joq etiliwi múmkin. viruslı kletkalar tóplanǵan orınlarda isiw reakciyalarınıń rawajlanıwın baslaytuǵın hRTdiń ayriqsha T-effektorlaridiń iskerligi de aktivlesedi. Usınıń menen birge, fagotsitlar hám limfocitler bul virustıń maqseti bolıp, eń kóp tásirlenedi. Sol sebepli obamenen kesellengen haywanlarda t-limfocitler hám makrofaglar sistemasında anıq immunitet tańsıqlıǵı bar. Birpara avtorlar bul tásirdi fitogemagglutinin (t limfocitleriniń kúshli mitogenini) diagnostik dári retinde isletip, jırtqısh oba ushın diagnostik test retinde isletiwdi usınıs ettiler. Biraq, ayriqsha bolmaǵanlıǵı sebepli, bul usıl keń qollanilmadi. Áyyemgiorlarni qáliplestiriw sisteması bul kesellik ushın eń nátiyjeli esaplanadı. F-belok áyyemgiorlari ásirese zárúrli bolıp tabıladı, olar qorǵaw (qorǵaw ) munasábetlerinde eń nátiyjeli esaplanadı. F-belok menen baylanısqan túrli klasslardıń áyyemgiorlari onıń konformatsion dúzilisin ózgertiredi jáne bul f-belokdıń membranalardı birlestiriw funktsiyasın normal túrde támiyinlewine múmkinshilik bermeydi hám virustıń kletkadan kletkaǵa tarqalıwın aldın aladı.
Bunnan tısqarı, bir-birin tolıqlawısh áyyemgiorlar (g klass) da zárúrli qorǵaw rolin oynaydı. Membranalar menen baylanısqan beloklar menen baylanisıp, olar reakciyalar kaskadi arqalı komplementdiń aktivlashishini támiyinleydi (C3 faktor).jáne bul zálellengen kletkanıń membranasında komplement beloklarınan membrana hújim etiwshi kompleks payda bolıwına hám nátiyjede membrananıń joq etiliwine hám infektsiyalanǵan kletkanıń lizisiga alıp keledi.


II.bap Obaniń nerv basqıshında patogenezdiń dinamikası
Eger immunitet sisteması qandayda bir sebepke kóre virus tarqalıwina etarli dárejede juwap bermasa jáne onı lokalizatsiya ete almasa hám joq ete almasa, isiw processleri uzaq waqıt saqlanıp turadı. Genetikalıq ayrıqshalıqlar sebepli ıytlardıń 15-20% oba virusı menen juqtırılǵanda (yamasa immunizatsiya etilgeninde) immunitetke juwap beriw qábiletine iye. Bul, ásirese, Huskies, nemis qoyshıları, spaniellar hám basqa birpara zatlardıń ıytlarına xos bolıp tabıladı. Uzaq dawam etetuǵın isiw procesi miydiń zaqım aliwi menen birge keletuǵın obadiń asabiy basqıshın rawajlanıwına alıp keledi.
Ádetde, mıy kletkaları denediń periferik kletkalarınan qan-mıy to'sig'i (BBB) dep ataladı. Bul dúzılıwǵa mıy tamırlarınıń júdá tıǵız endotelial qatlamı, olardıń bazal membranası hám olarǵa qońsılas glial toqıma kiredi. Bul tosıq miyaga kletkalardı azıqlantırıw hám tártipke salıw ushın tek " saylanǵan" elementlardı ótkerip jiberiw arqalı ájayıp jeńillik beredi. Keselliktiń asabiy basqıshı rawajlanıwınıń dáslepki basqıshı BBB dıń aynıwı hám aq qan kletkalarınıń mıy omurilik suyıqlıǵına (CsF) kirip barıwı.
Ulıwma isiw procesi (ısıtpa rawajlanıw basqıshında ) mudamı qan tamırlarınıń ótkezgishligin keskin asıratuǵın " isiw dáldalshılari" -gistamin, bradikinin, serotonin hám basqalardı islep shıǵarıw menen birge keledi. Qan tamırlarınıń mukopolisakkarid kompleksin joq etetuǵın gialuronidaza da bul processda júdá aktiv rol oynaydı. Qan tamırlarınıń ótkezgishligin asırıw processinde zárúrli funktsiyanı qan tamırları endoteliyiga sińip, oǵan júzimsik tásir kórsetetuǵın " antigen-Áyyemgior" immun kompleksleri (ásirese antigendiń kópligi menen) atqaradı. Immunitet kompleksleri qan tamır endotelial maydanında leykotsitlar hám trombotsitlardiń aglutinatsiyasi processlerin keltirip shıǵarıwı, olardaǵı degenerativ hám sklerotik ózgerislerdi keltirip shıǵarıwı anıqlandi. Olardıń tásiri astında kapillyarlardıń ótkezgishligi keskin asadı. Bul faktorlardıń tásiri qan tamırlarınıń ótkezgishligin asırıwǵa alıp keledi. Nátiyjede, infektsiya waqtınan baslap 10 -15-kúnlerde qan kletkaları qan aǵımınan perivaskulyar boslıqqa ótiwdi baslaydı hám mıy hám arqa mıy tamırları átirapında " perivaskulyar isiw depriyajlari" ni payda etedi. Sol tárzde buzılǵan qan-mıy to'sig'idan keyin, limfocitler hám fagotsitlar mıy omurilik suyıqlıǵına intensiv túrde kóshiwdi baslaydılar (ádetde retikulyar qáliplesiw salasında baslanadı ). Sol tárzde, virus leykotsitlarda " jolawshı" sıyaqlı miyaga kiredi hám mıy toqımasında kóbeyiwdi baslaydı. Miyada virus tiykarınan astrositlar hám limfocitlerde kóbeyiwi anıqlandi hám astrositlarda, kemnen-kem esaptan tısqarılardan tısqarı, virustı tolıq jıynaw procesi júz bolmaydı. Bul olarda m-belok sintezidiń joq ekenligi hám sol sebepli nukleokapsiddiń belok qabıǵına " kiyinishi" múmkin emesligi menen baylanıslı.
Endi viruslı ensefalit hám ensefalomiyelit rawajlanıwınıń bir neshe mexanizmleri málim. Jırtqısh oba waqtında mıy strukturaların joq etiwdiń patologikalıq mexanizmi tiykarınan keshiktirilgan joqarı seziwsheńlıq reakciyasınıń (HRT) rawajlanıwı menen baylanıslı. virusqa qarsı bayqaǵısh bolǵan t-effektorlar, bul erga sınǵan qan-mıy to'sig'i arqalı kirip, virustan tásirlengen kletkalarǵa yamasa jaysha virustıń eriytuǵın antijenlariga juwap berip, jaqın átirap daǵı fagotsitlarni aktivlashtiradigan bir qatar signallardı (interleykinlar) islep shıǵarıwdı baslaydılar. Isiw procesi fagotsitlar tárepinen reaktiv kislorod túrleri hám túrli lizosomal fermentlerdiń shıǵarılıwı menen birge rawajlanadı.
Lipidlarga bay mıy toqımalarında toplanıp, reaktiv kislorod radikallari lipid qıshqılanıwlanıw processlerin (jınıs) buzadı hám usınıń menen oligodendrositlardiń lipid ramkasın joq etetuǵın reakciyalar kaskadlarini shıǵaradı. Lizosomal fermentlerdiń bir bólegi retinde kvtepsiya D-kislotalı proteazdiń tásiri bólek belgilengenler etiledi, bul miyelin belokın tiykarınan fen-fen baylanısları arqalı bólekleydi. Nátiyjede, aksondiń ózine zálel bermesten baslanǵısh demiyelinatsiya hádiyseleri (miyelin qabıǵıdiń" jırtilishi") gúzetiledi. Oligodendrotsidal izolyatsiyadiń zaqım aliwi sebepli mıy hám o'murtqa nerv signalınıń ótkezgishligi buz'ladı. Ekenin aytıw kerek, miydiń birpara normal strukturalıq bólimleri organizm tárepinen biygana dep qabıl etiledi hám BBB buzılǵanda olarǵa qarsı joqarıda xarakteristikalanganga uqsas reakciya payda boladı. Bunnan tısqarı, jırtqısh oba virusınıń birpara antijenlari mıy strukturalarıniń strukturalıq bólimleri menen ulıwma antijenik determinantlarga iye. Sol sebepli, jırtqısh oba virusına qarsı immunitettiń qáliplesiwi avtomatikalıq túrde óz mıy kletkalarına qarsı immunitet reakciyalarınıń kusheytiwine alıp keledi, bul qan-mıy to'sig'i buzılǵanda klinikalıq tárepten kórinetuǵın boladı. Bunday halda, dene degi virus qashannan berli ólgen sonda da, miyani joq etiw procesi dawam etiwi múmkin. Birpara izertlewshilerdiń atap ótiwlerinshe, oba virusı menen kesellengen mıy toqımalarınıń jırtqısh kletkalarına giperimmun sarumlar qosılsa, ekinshisinde lipid qıshqılanıwlanıw processleri keskin asıp, nátiyjede olar tezirek nobud boladı.
Eger biz patologikalıq processlerdi toqıma dárejesinde kórip shıqsak, ol jaǵdayda mıy patologiyasidiń rawajlanıwınıń ush tiykarǵı súwretleri ámeldegi:
 aq hám kúlreń elementlardıń zaqım aliwi, nekrotik hám degenerativ processlerdiń rawajlanıwı hám tez ólim menen keshetuǵın ótkir ólimge alıp keletuǵın ensefalit;
 uzaq múddetli rawajlanıw menen xarakteristikalanǵan sozılmalı multifokal dsmislinizan ensefalomiyelit (soǵan uqsas kórinetuǵın qızılsha virusı keltirip shıǵaratuǵın subakut sklerotizan ensefalomiyelit menen kesellengen adamda gúzetiliwi múmkin)
 sozılmalı, aste dawam etetuǵın kesellik bolıp, ol jaǵdayda ǵarrı ıytlarda tek kúlreń miyada tarqalǵan lezyonlar payda boladı. Klinikalıq tárepten, bul haywanlardıń ǵayrıtabiiy minez-qulqları menen kórinetuǵın boladı. Sırt el ádebiyatında bul kesellik " old dog enccphalit" dep atalǵan jáne onıń rawajlanıwına jırtqısh oba virusı da sebep bolǵan dep ishoniladi.
Sonday etip, virustıń tásiri hám immunologik reakciyalardıń kórinetuǵın bolıwı nátiyjesinde nawqaslarda ensefalit hám ensefalomiyelit hádiyseleri rawajlanadı, miydiń " ısıp ketiwi-ısıp ketiwi" sindromidiń ótkir jaǵdaylarında kórinetuǵın boladı.
CsF gipersekretsiyasi júz boladı, bul mıy perdeleri hám kranial hám o'murtqa nervlerdiń túbirlerin qayta tırnaw ózgesheligi menen birge keledi. Otoimmün allergizatsiya etiwshi hádiyseler de zárúrli rol oynaydı. Joqarıda aytılǵanlardıń barlıǵın ulıwmalastırıw : ıytlarda ensefalit hám ensefalomiyelit rawajlanıwınıń patologiyasida da jırtqısh oba virusı, da immunitet sistemasınıń óz kletkaları qatnasadı, bul bolsa glial nerv kletkalarınıń lipoprotein ramkasın joq etiwge alıp keledi.