Чума плотоядных (болезнь Карре)

2.3 Diagnostika
Oba stuldıń túrli formalarınıń túrli-tumanlıǵı waqıtında kesellikti anıqlaw qoyıwdı qıyınlastıradı. Dene temperaturasınıń eki fazalı eliriwi hám asabiy belgiler menen keshetuǵın Kataral sindromdiń bar ekenligi dáslepki kesellikti anıqlaw qoyıw imkaniyatın beredi. Sonıń menen birge, bul aymaqta, pitomnikda epizootik jaǵdaynı, sonıń menen birge, itdiń obamenen kesellengen haywan menen múmkin bolǵan baylanısın esapqa alıw kerek. Juwmaqlawshı kesellikti anıqlawdı tek laboratoriya izertlew usılları járdeminde anıqlaw múmkin.
Flüoresan Áyyemgior (MPa) usılı ıytlardıń obası ushın 20 jıldan artıq waqıt dawamında Ekspress diagnostika ushın ádetiy usıl retinde isletilingen. Fits menen belgilengen áyyemgiorlar tuwrıdan-tuwrı smear-baspalarǵa qollanılǵanda tuwrıdan-tuwrı usıl keń tán alınǵan. Seziwsheńlıq kózqarasınan ol ferment menen baylanıslı immunosorbent analizinen (Elisa) azmaz tómen. Biraq, kemnen-kem jaǵdaylarda, obaga qarsı emlengen ıytlarda ayriqsha bolmaǵan unamlı reakciya bar. Usıldıń mánisi etiketli áyyemgiorlarni ayriqsha antigen menen birlestiriw hám lyuminestsent mikroskop astında porlayotgan antigen - Áyyemgior komplekslerin anıqlawdan ibarat.
Izertlew ushın material qan smearlari, sonıń menen birge keselliklerdiń dáslepki kúnlerinde alınǵan leykotsitlar fraktsiyalari, kóz, kóz qabaqları, murın boslig'i hám dem alıw jolları, sidik pufagi, badamsimon bóz, limfa túyinleriniń silekey perdelerinen alınǵan smearlar.
Kommerciya flüoresan sarumlaridiń aktivligi hám ayriqshalıǵı boyınsha standart joq ekenligi sebepli, MPa perspektivalı usıl retinde ámelde tuwrı qollanilmadi.
Ferment menen baylanıslı immunosorbent analiz (Elisa) keselliktiń klinikalıq belgileri payda bolıwı menen bir waqıtta haywanlardıń sekretsiyasi hám shıǵarılishida virustı anıqlawǵa múmkinshilik beredi. Mámlekette " Narvak" mámleketlik emes kommerciyalıq bolmaǵan shólkemi hám " vektor" mámleketlik emes kommerciyalıq bolmaǵan shólkemi dizimnen ótken hám ǵalabalıq túrde islep shıǵarılǵan. Bul diagnostikalar xalıq aralıq standartlarǵa juwap beredi hám olardıń iskerligi hám ayriqshalıǵı tárepinen olar shet el analoglardan kem emes. Diagnostikumlar nitroselülozaga qaraǵanda polistirol plitalarında tez-tez isletiledi. virustıń ayriqsha antijenini anıqlaw ushın qan úlgileri, kóz hám tamaqtan juwıw qollanıladı. Nadurıs unamlı nátiyjelerdi esaptan tısqarı qılıw ushın bul usıl yiqilgan ıytlardıń parenximal shólkemleri úlgilerin úyreniwde qollanilmasligi kerek. Úlgi analizin tayarlaw hám ótkeriw ushın 2-3 saattan kóp bolmaǵan waqıt ketedi.
Usıldıń mánisi antigendiń polisterol plastinkasınıń tesiklerinde jaylasqan áyyemgiorlar menen óz-ara tásirinen ibarat bolıp, nátiyjede payda bolǵan kompleks immunoperoksidaza konjugati menen anıqlanadı, bul bolsa indikator eritpesi substratidiń bólekleniwine alıp keledi hám unamlı reakciya waqtında planshet tesikleriniń quramın bo'yaydi.
Polimeraza shınjırı reakciyası (PCR) ıytlardıń obasini kesellikti anıqlawlawda keń qollanıladı. Bul usıl virustı keselliktiń dáslepki kúnlerinde qanda, murın hám kon'yunktival juwıwda, sonıń menen birge patologikalıq materialda (talaq, bawır, búyrekler, mıy hám basqalar ) anıqlawǵa múmkinshilik beredi. PCR joqarı ayriqshalıq hám bayqaǵıshlıq menen ajralıp turadı. N geniniń p (asa, jja, TTJ, STJ) hám p (Saa, JAN, AAC, CAT, JTA, CCJ) primerlari menen ótkerilgende teris transkripsiya variantınıń bayqaǵıshlıǵı 86 -88% ni quraydı. Polimeraza shınjırı reakciyası járdeminde jırtqısh oba virusın anıqlaw ushın sınaq sisteması NARvAK NNT hám vGNKI FSU tárepinen islep shiǵarıladı.
PCR járdeminde emlenmagan ıytlardan alınǵan materialdı basqa usıllar menen kesellikti anıqlawdı májburiy tastıyıqlaw menen tekseriw kerek.
Gistologik usıl kesel hám obadan túsken ıytlarda virus tárepinen payda bolǵan eozinofil sitoplazmatik qosımshalardı anıqlawǵa tiykarlanǵan. Bul qosımshalar leykotsitlar, retikulyar, epiteliya hám nerv kletkalarında bolıwı múmkin. Keselliktiń ótkir dáwirinde olar denediń derlik barlıq toqımalarında anıqlanıwı múmkin. Organlar hám toqımalardan bólimler gematoksilin-eozin menen boyalǵan : kletkalar citoplazması lilac, inklyuziya deneleri bolsa uyqas túrde Malina-qızıl hám aqshıl qızǵılt reń rangga iye. Sitoplazmadagi inklüzyonlar kólemi 20 nm ge shekem, olardıń sanı bir kletkada 10 ǵa etedi. Kóplegen jaǵdaylarda, olar infektsiyadan 2-9 kún ótkennen, qan smearlarida (leykotsitlar, eritrotsitlar) ańsatǵana anıqlanıwı múmkin. Postmortal kletka deneleri-inklüzyonlar kóbinese Oraylıq nerv sistemasında ushraydı. Quviq silekey qabatındaǵı bul denelerdi anıqlawdıń gistologik usılı obadiń aldın alıw ushın janlı virus vakcinaların kirgiziw menen óz áhmiyetin azmaz joǵatdı, sebebi onıń járdemi menen emlewden keyingi ózgerislerdi infektsiyadan keyingi ózgerislerden ajıratıw júdá qıyın. Tayarlanǵan boyawlardıń dawam etiw waqti hám sapası, sonıń menen birge onıń isenimliligin buzatuǵın bir qatar basqa faktorlar izertlew nátiyjelerine sezilerli tásir kórsetiwi múmkin. Bul usıl rásmiy túrde mámleketimizde dizimnen ótkerilmagan, biraq ol kesellikti anıqlaw qoyıw ushın qosımsha test retinde isletiledi.
Kesellikti anıqlaw qoyıw ushın bioprob isletiledi. Dene temperaturasınıń eliriwi waqtında dáslepki basqıshda kesel ıytlardan qan material retinde alınadı hám patmateriallar: talaq, bawır, búyrekler, mıy. 10% suspenziya fiziologikalıq eritpede yamasa azıqlıq ortalıqta tayarlanadı, santrifüj etiledi hám ıyt kushıklarına yamasa torzofretlarga bulshıq et ishine jiberiledi. Eksperimental haywanlar 1-1, 5 ay dawamında gúzetiledi. Eń bayqaǵısh -bul 7-10 kúnden keyin oba keseliniń ayriqsha klinikalıq belgileri menen nobud bolǵan thorzofretki. Íyt kushıkları talay keyin (1, 5-2 ay) óliwi múmkin, geyde anıq nátiyjelerge erisiw múmkin emes, sebebi kóplegen haywanlar jırtqısh oba virusına qarsı áyyemgiorlardiń tasıwshısı esaplanadı. Bul usıl qımbat bolıwına qaramay, qısqa waqıt ishinde unamlı nátiyjelerge erisiwge múmkinshilik beredi hám eń jaqsısı torzofretkalarda.
Bul usıl járdeminde kletka mádeniyatında virustı ajıratıw múmkin. Ol murın boslig'i, kon'yunktiva, qan hám patmaterialdiń silekey perdeleri juwılıwınan ajıratılǵan. Diagnostika maqsetinde bul júdá kemnen-kem jaǵdaylarda ámelge asırıwdıń quramalılıǵı hám dawam etiw waqti sebepli qollanıladı, sebebi barlıq kletka mádeniyatı virus izolatlariga bayqaǵısh emes jáne onı izbe-iz ótiw arqalı maslastırıw talap etiledi, bul kóp waqıt talap etedi.
PH hám PHDAGI ıytlardıń qan sarısuwların tekseriwge tiykarlanǵan serologik testler sonı kórsetedi, PPP ushın ayriqsha Áyyemgior titrlari hár túrlı ıyt zatlarında infektsiyanıń dawam etiw waqti hám salmaǵına qaray keń parıq etedi.