Чоррахаларда харкатланиш

1. 

 

 

 

---

47 

 

2. 

 

 

 

3. 

 

 

 

4. 

 

 

 

5. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

48 

 

AMALIY MASHG`ULOT № 13 

MAVZU: Haydovchining ko`rish sezgirligi, axborotlarni tahlil qilish. 

 

I.  Ishning  maqsadi:  Haydovchining  ko`rish  sezgirligi,  axborotlarni  tahlil  qilishni 

o`rganish hamda tahlil qilish. 

 

II.  Umumiy  ma’lumotlar:

 

Haydovchi  o`zining  ish  faoliyatida  muntazam  ravishda 

ko`rish,  eshitish  va  boshqa  a’zolari  orqali  axborot  olib,  uni  qayta  ishlab,  transport 

vositasini muhitda boshqaradi.  

Ayrim 

hollarda 

haydovchi 

katta 

hajmdagi 

axborotlarni 

qayta 

ishlashgaulgurmay  qolishi  yoki  kerakli  axborotlarni  etarli  darajada  o`z  vaqtida 

ololmaganligi  sababli,  u  transport  vositasining  harakat  yo`nalishini  o`zgartira 

olmaganligi yoki to`xtata olmasligi oqibatida YTH vujudga kelishi mumkin.  Bunday 

holat  kuzatilmasligi  uchun  haydovchiga  o`z  vaqtida  yo`l  holatini  va  yo`l  harakati 

qatnashchilari  harakatining  o`zgarishi  to`g`risida  kerakli  miqdorda  sifatli  axborot 

etkazib berilishi darkor.  

 

              

 

 

Haydovchi harakatlanishi jarayonida o`zi boshqarayotgan transport vositasidan 

ichki  va  bir  vaqtning  o`zida,  ko`rish  maydonidagi  boshqa  transport  vositalaridan 

tashqi  ma  lumotlar  oladi.  Transport  vositalarining  tashqi  vizual  (ko`rib  aniqlash) 

axborotchanganligi sust va faol qismga bo`linadi.   

Sust axborotchanlik - bu transport vositasining energiya ketkazmasdan axborot 

berish  potentsial  qobiliyati,  unga  transport  vositasining  formasi,  o`lchamlari, 

kuzovining rangi, nur (yorug`lik) qaytaruvchi  quriamalar kiradi.  

Faol  axborotlanganlik  -  bu  transport  vositasining  energiya  sarflab  axborot 

berish  potentsial  qobiliyati.  Unga    yoritish  tizimi,  nur  va  tovush  signallari  kiradi. 

Haydovchi transport vositasini boshqarish uchun eng katta 90%  dan ko`p axborotni 

ko`rish  sezgisi  orqali  oladi.  Shuning  uchun  transport  vositasidagi  yoritish  tizimi 

---

49 

 

harakat  xavfsizligini  sutkaning  qorong`i  vaqtida  va  noqulay  ob-havo  sharoitida 

ta`minlashda asosiy vosita bo`lib hisoblanadi. 

Hozirda  zamonaviy  avtomobillar  yaqinni,  uzoqni  ko`rish  uchun,  shuningdek, 

tumanda  ko`rishni  yaxshilash  uchun  orqani  yoritish  faralari  bilan  jihozlanadi. 

Transport  vositasining  va  harakat  qatnashchilarining  xavfsizligini  saqlashda  tashqi 

signal  beruvchi  quriamalarning  o`rni  katta.  Tashqi  yorug`lik  signallarini  beruvchi 

zaruriy  minimal  quriamalarning  komplekti  quyidagilardan  iborat:  tormoz  signali, 

gabarit signali (oldi va orqa), harakat yo`nalishining o`zgarishini ko`rsatuvchi signal, 

nomer yoritgich, avtopoezd yoritgichi va maxsus yoritgich belgilar. 

Transport vositasining ichki axborotchanligi deb signallar, boshqaruv tizimi va 

asboblarning  potentsial  qobiliyati  orqali  haydovchilarga  transport  vositasi 

agregatlarini,  har  xil  tizimlarini,  harakat  rejimining  holati  to`g`risidagi  axborotlarni 

uzluksiz  ravishda  etkazib  berish  tushuniladi.  Avtomobilning  ichki  axborotchanligini 

ta`minlashda  asboblar  taxtachasi  xizmat  qiladi, undan  yorug`lik  va  tovush  signallari 

tarqatiladi. 

Tranport  vositasidagi  ko`rish  qobilyati  (Obzornost)  deb  haydovchiga  yo`l-

transport  vaziyatining  ko`rinishini  ta`minlab  berish  hususiyatlari  tushuniladi. 

Transport  vositasidagi  ko`rinish  oldingi  ko`rish  oynasining  katta-kichikligi,  kuzov 

tayanchlarining joylashishi, haydovchi ish joyining oynaga nisbatan joylashishi, oyna 

tozalagich  shetkaning  o`lchamlari,  oynani  isitish  va  havo  purkagich  tizimi,  orqa 

ko`rinishni  ko`rish  uchun  o`rnatilgan  ko`zgu  o`lchamlarining  o`zgarishiga  bog`liq 

bo`ladi.