Chor rossiyasining turkistonni bosib olishi. Chorizm istibdodiga qarshi turkiston xalqlarining milliy ozodlik kurashi. Jadidchilik. 1-mavzu Amir Temur va Temuriylar davrida o‘zbek davlatchiligining yuksalishi

Shayboniylar va Ashtarxoniylar davrida Movaraunnahr.

Boqimuhammad oliy taxtni shayboniylardan tortib olishga ham muvaffaq bo‘ladi. Shu bilan mamlakatda ashtarxoniylar sulolasining bir yarim asrlik hukmronlik faoliyati boshlandi.
Boqimuhammadxon (1601-1605) mamlakat siyosiy yaxlitligini ta’minlashga muhim e’tibor qaratdi. Abdullaxon II ning sa’y-harakatlari bilan Buxoro ixtiyoriga kiritilgan Xorazm uning o‘limidan so‘ng turkmanlar yordamida yana itoatsizlik yo‘liga o‘tadi. e’lon qilib, uni Balxga hukmdor etib tayinlaydi.
Boqimuhammad Balxga yurish qilganida unga qarshi bo‘lgan ayrim sultonlar Eronga shoh Abbos I (1587-1629) huzuriga qochadilar. Ular eronliklar yordamida yana Balxga (1603) yuradilar va ular yana yengiladilar. Boqimuhammad 1605 yilda vafot etadi, taxtga valiahd Valimuhammad (1605-1611) o‘tiradi. 1606 yilda Balxdan qochgan sultonlar yana Balxga (eronliklar yordamida) hujum qiladilar va yana mag‘lub bo‘ladilar. Eron shohi Abbos I endi ishni diplomatiya yo‘li bilan hal etishga kirishadi. Imomqulixon davrida mamlakatda imkon qadar osoyishtalik hukm surdi. Uning davrida faqat Toshkent va Andijonga xavf solib turgan qozoq va qalmiq qavmlari xurujlari qaytarib turildi. Mamlakat tashqi ahvolining biroz yaxshilanishi ichki hayotning ham yaxshilanishiga sabab bo‘ldi.
Ayni shu paytda Nodirmuhammadxonga mustaqil bo‘lib faoliyat yuritayotgan Xorazmdan ham xushxabar keladi. U yerda 1623-1643 yillarda Asfandiyorxon hukmron bo‘lib, bu xon o‘limi oldidan o‘g‘illariga Buxoro hokimiyati (ashtarxoniylar)ni tan olishni vasiyat qilgan edi. Farzandlar bu vasiyatga amal qilib xonlik poytaxtida Nodirmuhammadxon nomidan xutba o‘qitib, Buxoro hokimiyatini tan oladilar. Ular Nodirmuhammadxondan o‘z noibini yuborishini ham iltimos qiladilar. Iltimos bajariladi.
Dastlabki yillarda amirlar bilan kelishish yo‘lini tutgan Nodirmuhammadxon endi biroz o‘zini mustahkamlab amirlarni cheklash yo‘liga o‘tadi. Ayniqsa, uning o‘sha davrning eng qudratli siyosiy arbobi Yalangto‘shbiy bilan teskari bo‘lishi unga qarshi harakatlarga sabab bo‘ladi.
Chunonchi, xorazmlik Anushaxon (1664-1686) ashtarxoniylar hududlariga hujumlar uyushtirib, talon-tarojlik bilan shug‘ullangan. Masalan, 1684 yil yozida u hatto Samarqandni egallashga erishib, bu yerda o‘z nomidan xutba ham o‘qitgan va faqat kelasi yil kech kuzidagina Subhonqulixon uni bartaraf eta olgan.
Mamlakatdagi ichki ziddiyatlar keyingi ashtarxoniy hukmdor Ubaydullaxon (1702-1711) davrida yana kuchaygan. Yirik amirlar va mahalliy hokimlar mavqei esa tobora oshib borgan. Xullas, 1711 yili Ubaydullaxon ham suiqasd qurboni bo‘ladi. Bunday ahvol amaldagi so‘nggi ashtarxoniy hukmdor Abulfayzxon (1711-1747) zamonida ham davom etadi. Yana o‘sha Abulfayzxonning boshboshboshdoqlik, mahalliy kuchlar va nufuzli amirlarning o‘z manfaati yo‘lida intilishlarini bartarf etishga kuchi yetmaydi. Bu jarayon shu darajada chuqurlashib ketadiki, hatto 1736 yili Eronda hukmronlik qila boshlagan yangi Afshoriylar sulola (1736-1748) namoyandasi shahzoda Rizoquli mamlakatga bostirib kirganda ular vaqtincha birlashgan bo‘lsalarda, ammo dushman chekinishi bilan yana eski holatlariga qaytadilar.