Chol va dengiz

Endi asarni boshqacha rakursdan tahlil etishga urinib ko‘rsak.
Qadimdan bir gap bor: kemaga tushganning joni bir. Ammo qissani o‘qib, shunga amin bo‘lishingiz mumkinki, chin insoniy fazilatlar qarshisida ming yillik maqolu naqllar ham bekor bo‘lib qoladi. E'tibor bering, vaziyat chatoqligini bilgan O‘rxon bobo aynan oziq-ovqat masalasida yetishmovchilik bo‘lishi, yaqin kunlar ichida hammalari och-nahor qirilib ketishini bilib, eng birinchi o‘zini o‘zi cho‘ktiradi. Yuqorida aytganimizdek, keyin amakisi, undan so‘ng otasi shu ishni takrorlaydi. Buni qaysidir ma'noda Yaratganning omonatiga xiyonat qilishdek talqin etish mumkindir. Lekin O‘zining marhamati, bitigi shundan bo‘lganidan keyin bandai ojiz nima ham qilsin? Ular faqatgina jajji Kiriskning yashab qolishi, eson-omon sohilga yetib borishi va naslini davom ettirishini o‘ylagan edi. hu tariqa Kirisk ming mashaqqat va iztiroblardan so‘ng yolg‘iz o‘zi sohilga yetib boradi. Ov ilinjida chiqqan sayyodlar bu gal o‘zlari sayd bo‘ladi. Faqat sayyod o‘zgargan: Oxoto...
“Sohil yoqalab chopayotgan olapar” qissasi insonda sabr-toqat, chidam-bardosh, metin iroda, har qanday mashaqqatni ham yengib o‘tish mumkin, degan tuyg‘u-tushunchalarni tarbiyalashi bilan ham ahamiyatlidir. Bu tuyg‘ular esa na millat, na davlat, na zamon, na makon tanlaydi. Shu bois ham bu asar umrboqiydir.

O’GAY ONA AHMAD LUTFI QOZONCHI

Turk adabiyotining zabardast vakili, payg’ambarimiz ( s.a.v) va sahobalar to’g’risida juda ko’plab ibratli asarlar yozgan adib Ahmad Lutfi Qozonchi nomi o’zbek kitobxonlariga juda yaxshi tanish. Shu paytgacha bu adib asarlaridan faqatgina «Bir vijdon uyg’onur» asarini o’qigan edim. ( rejada saodat asri qissalari) «O’gay ona» asarini mutolaa qildim bugun. Asar manzur bo’ldi. Ta’sirlanmaslikning iloji yo’q!
Asarda bosh qahramon Fotima ismli qiz. U juda go’zal tarbiya sohibasi. Ham odobda, ham husnda tengsiz bo’lgan 19 yoshli Fotima xotini vafot etgan, ikki nafar farzandli erkakka o’z xohishi bilan turmushga chiqadi. Bunga barcha qarshi bo’lsada, u o’z qarorida qat’iy turadi. Sababini dinimizda » Bir yetimning boshini silamoq- payg’ambarimizga qilingan yaxshilikdir, ul zot ham yetim edilar» – deya izohlaydi. Bundan tashqari Ismoil ismli qo’shni bolakayning o’gay ona qo’lida azoblanayotgani va Odilbekka turmushga chiqsa, xuddi shu kabi ikki bolaning dilini o’ksitmasdan, zulmkor ayollardan asragan holda voyaga yetkazish istagi paydo bo’ladi. Fotima bu ishlarni yolg’iz Allohning rizoligi uchun bajaradi. Yangi xonadondagi bolakaylar – Husayn va Odila ham uni onalaridek qabul qiladilar.
Shundan so’ng , Fotima har jihatdan, ham ona, ham rafiqa, ham soliha ayol sifatida hammaning mehrini qozonadi. Farzandlariga diniy va dunyoviy bilimlar beradi. Hatto turmush o’rtog’i Odilbekka Qur’onni o’rgatadi.
Fotimaning tarbiyasiga, odobiga har qanday inson havas qilsa arziydi. Uning insoniyligini yaqqol namoyon qilgan narsa – marhuma Xayriyaxonga hurmatidir. Odilbekning ham shu sabab Fotimaga nisbatan mehri oshadi. Fotima Husaynning ta’lim va tarbiyasiga juda qattiq e’tibor beradi va uni Imom Xatib maktabida o’qitadi. Husayn ham juda ilmli, go’zal tarbiyali yigit bo’lib voyaga yetadi. Odilani Ismoilga turmushga berishadi. Ismoilning hayotida Fotimaxonimning o’rni beqiyos edi. Ismoil uning hurmati uchun ham Odilani bir umr avaylab ardoqlashga qasam ichadi.
Asarni o’qish davomida Ismoilning bolaligi, azoblari, ruhiy iztiroblari, Husaynning o’rtog’i Yilmazning ham o’gay ona qo’lidagi ayanchli qismati sizni befarq qoldirmaydi. Umuman olganda, Fotima haqiqiy musulmon ayoli, ideal obraz qilib tasvirlangan. Asardan olgan eng katta xulosam – SHUKRONALIK! Ota onalarimiz, boshimizda soyabonlarimizning borligiga shukr qilishga undaydi bu asar.
Asardagi asosiy g’oya esa o’gay onalarning hammasi ham yomon emas, Fotima singarilari ham uchraydi…