Cho'kindi jinslarning tasnifi va xususiyatlari. Cho'kindi jinslar

Tekstura- bu tog 'jins komponentlarining orientatsiyasi, nisbiy joylashuvi, shuningdek, bo'shliqni bajarish usuli bilan belgilanadigan qo'shimcha. L.B.Ruxinning fikricha, tekstura tarkibiy qismlarning joylashishini va ularning o'zaro joylashishini aks ettiradi. Eng xarakterli tekstura belgilari - qatlamlanish, zarralar va organik qoldiqlarning yo'nalishi yoki tasodifiylik, tartibsizlik, izotropiya.
Struktura va teksturalar makrodarajada (namuna, chiqindi, qatlam, qatlam, element, qatlam) va mikrodarajada (mikroskop yordamida yupqa kesmalarda) o'rganiladi. Ushbu kuzatishlar natijalari bir-birini to'ldiradi.
Struktura tog' jinslarini tashkil etuvchi donalarning kattaligi bilan aniq belgilanadi va ma'lum bir tarkibga va kelib chiqishga ega bo'lgan jinslar uchun xarakterli xususiyatdir. Ularning bo'linishi, nomenklaturasi bir ma'noli emas.
Klassik tosh tuzilmalari quyidagilarga bo'linadi:

• 
  qo'pol donali (qo'pol yoki psefitik), don diametri 2 mm dan ortiq;
  
• 
  qumli (psammitli), don diametri 2-0,1 mm;
  
• 
  loyli (mayda detrital jinslar tuzilishi), don diametri 0,1 mm dan kam;
  
• 
  pelit;
  
• 
  aralashgan.
  

Kimyoviy kelib chiqishi kimyojenik jinslar orasida asosiy tuzilish xususiyatiga ko'ra - donalarning o'lchamiga ko'ra:

• 
  qo'pol kristalli, 1 mm dan ortiq;
  
• 
  qo'pol kristalli, 1-0,5 mm;
  
• 
  o'rtacha kristall (0,5-0,25 mm);
  
• 
  nozik kristall (0,25-0,1 mm);
  
• 
  nozik kristall (0,1-0,01 mm);
  
• 
  mikrokristalli (<0,01 мм).
  

Ba'zida pelitomorfik struktura ajralib turadi, don hajmi 0,05 mm dan kam.
Biogen jinslarning tuzilishi yaxshi saqlanib qolgan organik qoldiqlardan (organizmlarning butun qobiqlari va skeletlaridan iborat) tuzilishi deyiladi. biomorfik(butun qobiq). Agar organizmlarning qoldiqlari tog' jinslarida yumaloq, yarim dumaloq bo'laklar shaklida bo'lsa, unda ularning tuzilishi detrius (organogen-detrital) deb ataladi yoki bioklastik... Organogen detrital tuzilmalar orasida fragmentlarning o'lchamiga ko'ra quyidagilar ajralib turadi:

• 
  qo'pol donali (qobiqli tosh), qoldiq diametri> 1 mm;
  
• 
  qo'pol, 1-0,5 mm;
  
• 
  o'rtacha detrital, 0,5-0,25 mm;
  
• 
  nozik taneli, 0,25-0,05 mm;
  
• 
  nozik taneli (loy),< 0,05 мм.
  

Yupqa bo'laklarda, eritmalardan materiyaning cho'kishi paytida hosil bo'lgan jinslarda o'rganilganda, ularning tarkibida egri chiziqli, injiq qiyshiq, asosan sharsimon konturli mineral agregatlar mavjudligi sababli kolomorf tuzilmalarni kuzatish mumkin. Alohida turadi oolitik konsentrik-zonal strukturaning markaziy yadrosi bo'lgan, diametri taxminan 0,5 mm bo'lgan yumaloq, deyarli sharsimon shakllanishlarga qo'shilishi tufayli struktura. Oolitlarning yirik navlari (2-10 mm gacha) pisolitlar deb ataladi. Qatlamlar - kontsentratlar moddaning cho'kish chastotasini aks ettiradi. Qayta kristallanish va qayta kristallanish jarayonida kristall o'sishi natijasida ikkilamchi radial-nurli struktura paydo bo'lishi mumkin, oolit shaffof sferulitga aylanadi. Sferulitlarda o'tkir, tolali kristallar markazdan radial ravishda ajralib chiqadi. Sferulitlarning radial-nurli strukturasining ustuvorligi, primordialligi istisno qilinmaydi. Sferulitlarning radial-radial va konsentrik-zonal qobiq tuzilishi o'rtasidagi munosabatlar har xil bo'lishi mumkin. Radial yo'naltirilgan kristallar bilan zonali kontsentratning kristallanishi ko'pincha oolitning boshqa qatlamlarida bunday bo'lmaganda qayd etiladi.
Kolomorf tuzilishining xilma-xilligi oolitlarga o'xshash yumaloq, ammo shakli kamroq muntazam, asosan mineral agregatlarning markaziy yadrosi bo'lmagan, konsentrik qatlamlarning to'lqinli "loyqa" chegaralari bo'lmagan nozik dispers massada mavjudligi bilan tavsiflanadi. .
Strukturaviy xususiyatlarni, don o'lchamlarini, agregatlarni hisobga olgan holda, oolitik, sferulit, ooid tuzilmalardan tashqari, har xil turdagi singan tuzilmalar ajratiladi, masalan, pelitik, qatlamli, radial nurli va boshqalar.
Strukturaviy tadqiqotlar odatda tog' jinslarining butun tuzilishini va agar jinsda mavjud bo'lsa, tsementning tuzilishini aniqlaydi. Donalarning kattaligi va shakli bo'yicha strukturaning xarakteristikalari ingichka bo'laklarni o'rganishda aniqlangan tsementning strukturaviy xususiyatlari bilan to'ldiriladi. Bunda uning tarkibi, miqdori, tsementlash usuli, tog' jinslarining yorilish qismiga nisbati, kristallik darajasi, jinsdagi tarqalish xarakteri, saralanishi va yorilishlar bilan bog'liqligi hisobga olinadi.
Metagenez bosqichidan o'tgan jinslar konformal regenerativ, mozaik, umurtqali va tishli tuzilmalarga ega bo'ladi. Konformal regenerativ tuzilma donlarning yangilanishi bilan bir vaqtda bir-biriga moslashishida ifodalanadi.
Mozaik yoki granoblastik struktura jinslarning siqilishi, ularning chekka qismlarining bir vaqtning o'zida qisman qayta kristallanishi bilan donalarning aloqasi natijasida paydo bo'ladi. Donning kuchlanish (tektonik siqilish) taʼsirida qayta kristallanish va qisman erishi jarayonida boshoqli va tishli tuzilmalar hosil boʻladi.
Struktura va tekstura elementlari bir-biriga bog'langan bo'lib, ko'pincha strukturaviy va teksturaviy xususiyatlar o'rtasida chiziq chizish qiyin. Demak, qum donalarining shakli va o‘lchami strukturaning elementi bo‘lib, ularning jinsdagi o‘zaro joylashishi esa tekstura belgisidir.
Teksturalar cho'kindilarning to'planishi bilan bir vaqtda yoki toshbo'ronlanish va keyingi tog' jinslarining o'zgarishi jarayonida hosil bo'ladi. Shuning uchun teksturalarni 2 ta katta guruhga - birlamchi va ikkilamchi teksturalarga bo'lish qonuniydir. Ikkilamchi teksturalar diagenez, metagenez va ob-havo sharoitida ta'sir qiluvchi turli jarayonlarning o'zaro ta'siri natijasida keyinchalik paydo bo'ladi.
Cho'kindi jinsning tarkibi (teksturasi) shakllanishning ichki tuzilishi xususiyatlarida belgilanadi - joyida to'qimalar va to'shak yuzasida - to'qimalar qatlamli yuzalar.
Zotning tekstura ko'rinishini shakllantirishda tirik organizmlar muhim rol o'ynashi mumkin. Shu munosabat bilan teksturalar bo'linadi biogen va abiogenik.
In-situ teksturalar guruhiga abiogen teksturalar kiradi katta(qatlamsiz) va qatlamli tekstura.
Laminatsiya - gorizontal bo'ylab bir hil qo'shilish bilan vertikal kesimdagi cho'kindi jinslarning heterojenligi. Bu mineral tarkibining o'zgarishi, strukturaning o'zgarishi (qum - shag'al) yoki uning tuzilishi bilan ifodalanishi mumkin. Ikkinchi holda, massiv qumtosh qatlamli qumtosh bilan almashtiriladi.
Choyshabning sabablari cho'kindi jarayonining parametrlaridagi o'zgarishlardir. Ushbu parametrlar quyidagilarga bog'liq:

1. 
   cho'kma hosil bo'lish mexanizmidan: oqim, to'lqinlar, harakatsiz muhit sharoitida, cho'kma, eritmalardan yog'ingarchilik, tirik organizmlarning o'sishi natijasida, masalan, rif hosil bo'lishi va boshqalar;
   
2. 
   tektonik sharoitlardan: ko'tarilish va cho'kish cho'kindi materialning siljishi xarakterining o'zgarishiga olib keladi;
   
3. 
   davriy iqlim o'zgarishlaridan - yog'ingarchilik miqdori, o'simliklarning mavjudligi, vaqtinchalik oqimlarning mavjudligi, mikroorganizmlar faolligini kuchaytirishi yoki zaiflashishi;
   
4. 
   ustki qatlamlar bosimi ostida cho'kindilarning siqilishidan.
   

Qatlamlanishni tavsiflashda cho'kindi qatlamlarning qatlam elementlari tushunchasi qo'llaniladi. Qatlamli teksturalar qatlamlar va qatlamlar orasidagi munosabatlar xarakteriga ko'ra, shakliga ko'ra va gorizont yoki ketma-ket chegaralarga nisbatan 3 asosiy turga bo'linadi.
1-jadval - Cho'kindi jinslar qatlamlarining qatlam elementlari

Qatlamlash elementi	Uning xarakteristikasi	Uning tanlanishini belgilovchi belgilar
Puflar	Qatlamli teksturaning elementar birligi. Guruhlash, ular qatlamlar, paketlar, seriyalar hosil qiladi.	granulometrik, moddiy tarkibi, rangi o'zgarishi, aralashmalarning ko'rinishi.
Puf seriyasi	Xuddi shu hodisaga ega bo'lgan puflar guruhi. Seriyalarda guruhlangan	Ular tarkibi va tuzilishi jihatidan o'xshash. Qo'shni qatorlardan bo'linish tekisliklari bilan ajratilgan.
Puflar to'plami	Pufdan pufga aniq o'zgarishga ega bo'lgan puflar guruhi. Ular bir necha marta takrorlanishi mumkin.	A'zo chegarasida tarkib va ​​tuzilish xususiyatlarining keskin o'zgarishi. Barcha paketlar uchun puflardagi o'zgarishlarning bir xil shakli xarakterlidir. Puff paketlari ritmlardir.
Qatlam	To'plamlar qatlamga birlashtiriladi. Ba'zan bu bitta paket yoki bir qator puflar bo'lishi mumkin.	Qatlamlarni ajratib turuvchi chegaralar keskin va aniq. Cho'kishning o'zgaruvchan sharoitlariga mos keladi. Ba'zan chegaralar asta-sekin bo'ladi.
Qatlam	Bir qatlam yoki bir nechta qatlam qatlam hosil qiladi.	Qatlamlar va ularning guruhlariga xos xususiyatlar. Tayanchdan tepaga qadar shakllanish ichidagi sezilarli o'zgarishlar. Seriyalarni, puflar paketlarini o'z ichiga oladi. Ichki to'qimalarning o'zgarishi xarakterlidir.
Qalin	Ko'pincha o'zgaruvchan qatlamlar, qatlamlar to'plami. Sedimentatsiyaning makroritmi.	Uni tashkil etuvchi ba'zi umumiy jinslar bilan tavsiflanadi. Ko'pincha bitta katta stratigrafik hajmga ega.