Chizmadan dars ishlanma

III. Yangi mavzu e’lon qilinadi: Slaydlar namoyish qilib, “Taqdimot”dan foydalaniladi:

Bitta va o’zaro perpendukulyar ikkita hamda uchta proyeksiyalar tekisligiga modelni proyeksiyalash va tekis chizma (epyur) hosil qilish.

Ekranda oktantda modelni proyeksiyalash va tekis chizma (epyur) hosil qilish jarayonlari namoyish qilinadi.

1. “Qistirma” deb ataluvchi detalni H va V tekisligiga proyeksiyalash tahlil asosida tushuntiriladi.

(17. 1 – a, b chizmalar) Qistirma H ga parallel bo’lganligi uchun uning qalinligi ko’rinmaydi. O’rtasidagi silindrik teshik va qistirma konturining tasviri o’ziga teng tasvirlangan chizmada H tekisligini frontal vaziyatga keltirilsa, qistirmaning qalinligi ko’rsatiladi, u to’g’risida to’liq ma’lumotga ega bo’lishi mumkin.

2. Ba’zi detallar o’zining konstruksiyasi sodda bo’lishiga qaramay ikkita proyeksiyada tasvirlanishi talab qilinadi. Parallelepiped, uchburchakli prizma, silindrlar H tekisligiga bir xil to’g’ri to’rtburchak shaklida proyeksilanadi. (17. 2 – a.)

Ularning bir - biridagi farqini V dagi proyeksiyalari orqali aniqlasa bo’ladi. Lekin parallelepipedni bitta proyeksiyada tasvirlab, uning qalinligini ko’rsatish kifoya. (17.2-b) Silndrni ham bitta proyeksiyada tasvirlashda uning diametrini ifodalovchi shartli belgidan foydalanishning o’zi yetarli. (17.2-d)

Ammo uchburchakli prizmaning burchaklari o’zaro qanday joylashganligi faqat ikkinchi tekislik kiritish orqali aniqlash mumkin. (17.2-e)

4. 
   Model gorizantal proyeksiyalar tekisligi Hga to’g’ri to’rtburchak (17.3 – a) Vga o’zining frontal konturi bo’yicha proyeksiyalanmoqda. Modelni olib qo’yib H tekisligini pastga X o’q atrofida frontal holatga kirguncha aylantirilsa tekis chizma ya’ni epyur hosil bo’ladi. (17. 3 – b)
   

Epyur fransuzcha so’z bo’lib, tekis chizma degan ma’noni bildiradi.

Proyeksiyalarni bog’lovchi yordamchi chiziqlar va tekisliklarni chegaralovchi chiziqlar ham standartga muvofiq tasvirlanmasligi mumkin. (17. 3 – d)

Bundan keyin narsalarning chizmasi chizilganda ularning proyeksiyalarini bog’lovchi chiziqlari tushirib qoldiriladi. Proyeksiyalar chizilayotganda ularni bog’lovchi chiziqlar bor deb faraz qilinadi. Lekin proyeksiyalarni har xil joyda tasvirlashga yo’l qo’yilmaydi (17. 3 – e)

17.3 – chizmadagi detalning proyeksiyalarida gorizontal proyeksiyasida detalning o’rtasidagi silindrik teshik aylana, V tekislikda ko’rinmayotganligi uchun u ko’rinmas kontur – shtrix chiziqda chizilgan. Bundan keyin chizmada detalning ko’rinmaydigan elementlari shtrix chiziqda tasvirlanadi. Ortogonal proyeksiya haqida ham ma’lumot beriladi.

Mavzuning davomi kelgusi darsda davom ettiriladi.