Chizmachilikdan yangi tahrirdagi dts. Chizmachilikni o'qitish metodlari

Chizmachilik o’qitish metodikasi mavzu topografik kartalarning umumiy tavsifnomasi

Reja:

Chizmachilikdan yangi tahrirdagi DTS.
Chizmachilikni o'qitish metodlari.
Chizmachilikning didaktik prinsiplari
Grafik masalalarni yechish xususiyatlari


O’quv dasturi (8-9-sinf)

Umumiy o'rta ta'lim maktablarining amaldagi eVquv rejasiga binoan grafik ta'limi 8-9 sinflarda berilib. bunda oliy o^vquv yurtlarida o'qitiladigan «Chizmachilik» kursi dasturining soddalashlirilgan shaklidan foydalanildi. ya'ni chi/machilik fani bo'yicha ta'lim konsenink dasun asosida olih borildi. Amalda qoilanilayotgan bunday dastur chi/machilik kursiniiu: harch.; bolimlarini o^vz tarkibiga olgan bo⁴lib, unda o4juvchilar o'quv rcjada bcR*iIansj;in c-n чо:>; hisobiga geometrik. proeksion. mashinaaozlik va qurilish chizmachiligi o\\u\ maioi'iallarini cTzlashtirish ko'zda tutiigan. Dastumi qayta ishlash jarayonida chizmalarni taxt qilish. chizmachilik shriftlarini o'rganish, geometrik yasashlar sohasidagi mavzularning mazmuni takomillashtirildi.

Bulardan tashqari proeksiyalash asoslariva aksonometrik proeksiyalar bo'yicha nazariy qismi grafik ishlarning mazmuni bilan boyitildi va kompyuterda chizma bajarishga alohida e'tibor qaratildi.
(Tquvchilarning fazoviy tasavvurini, ya'ni. xotira, tasavvur xayolini va grafik tafakkurini rivojlantirish butun kursning asosiy o'zagini tashkil qiladi.
Respublikamiz ta'lim tizimida uzliksiz ta'limning tashkil etilishi barcha fanlar qatori grafik ta'lim mazmuniga ham yangicha yondoshish va mazkur sohada izchillik tamoyillarini amalga oshirish imkoniyatlarini yaratadi. Shu nuqtai nazardan mazkur dastur umumiy o\rta ta'lim maktablarining 8-9 sinflariga mo⁴ljallangan.
«Chizmachilik» o'quv dasturining maqsadi o'quvchilarni murakkab boimagan lexnik chizmalarni bajarishga, o⁴qishga va o^vz fikrini grafik tasvirlar vositasida ifoda elishga. shuniningdek, kompyuteryordamida oddiy chizmalarni yasashga o^vrgatishdan i bo rat.
Dastur «Chizma geometriya elementlari bilan chizmachilikni integratsiyalash» bo'yicha yangi pedagogik texnologiyani dars jarayoniga tatbiq etishga qaratilgan.
Chizmachilik dasturi quyidagi o^vquv vazifalami bajarishni o^v z oldigamaqsad qilib qo yadi:
CTquvchilarga konstruktorlik yagona tizimt ESKDJ qoidalari to⁴g⁴risida umumiy tushuncha berish.
2.Geometrik yasashlar bo'yicha ko^vnikmalar hosil qilish.
3.Proeksiyalash asoslarini o^vrgatish bo^vyicha bilimlami shakllantirish. Geometrik modellar va sodda detallaraing to⁴g>i burchakli bamda aksonometrik proeksiyalarini yasash malakalariga erishish.
4.Chizmalarni o'qish malakalarini hosil qilish.
5.Bolalaming fazoviy tasavvurlari ta'limda grafik tafakkurini rivojlantirish.
6.Chizmalarda qirqim, kesim, shartliliklar va soddalashtirishlardan to⁴g⁴ri foydalanishga o'rgatish.
7.Mashinasozlik chizmalari bo^yicha va sxemalar haqida umumiy tushunchalar berish.
8.LoyihaIash elementlari bo"yicha ilk ko'nikmalami shakllantirish.
9.Qurilish chizmalarining asoslari bilan tanishtirish.
lO.Kompyuter yordamida oddiy chizmalar yasash ко 'nikmalarini shakllantirish.
Chizmachilik dasturining vazifalari nazariy va amaliy bilimlarni integrasiya asosida mashqlar, grafik hamda amaliy ishlar raajburiy minimumini bajarish yo"li bilan amalga oshiriladi va unga o'quv vaqtining 60-70 foizi ajratilishi lozim. Bu ishiarning mazmuni chizmalar, eskizlar. aksonometrik proeksiyalash, texnik rasmlarni bajarish va ularni o'qiy olishdan iborat boyish kerak.
Mazkur o^Nquv dastur tarkibidan o⁴rin olgan mavzularning ketma-ketlik tartibi saqlangan holda o"quv materiallar va ular uchun ajratilgan soatlar hajmi o'zgartirilmasligi tavsiya etifadi.
Dasturning 8-sinflar uchun belgilangan o4]iiv matcriallari sakkizta bolimdan iborat bo"lib. «Kirish» qismi ma'ruza shakiida tashkil etilishi nazarda tutiladi.
«Chizmalarni taxt qilish qoidalari»ni ifoda etuvchi ikkincni bo"lim o'quv matcriallari o'quvchilar tomonidan у oddan bilishlariga moljallangan.

«Chizma shriftlari» mavzusi dasturda ilova qilingan «Taqvimiy - mav/uiy ivja-> asosida odeham qo' yish qoidalaridan oldin o'rganilishi maqsadga muvofiq.

To' rtinchi bo"limdagi «Geometrik yasashlar» samarali o"rganilislu uclnm o'quvchilar chizma asboblar hilan I (Via qurollangan bodishlari zariir.
«Proeksiyalash asoslari». «To"g^vri burchakli proeksiyakm> va «Ko'rinishlar» dasturning asosiy negizini lashkil etadi. Mazkur bo'limlar mazmuni murakkablashtirilmagan hoida. chizma geometiiya elementlari singdirilishi hamda oktan va epyur haqidagi umumiy tushunchalaming kiritilishi, shuningdek, nuqta, to⁴g⁴ri chiziq va tekis shakllarning proeksiyalarini tushuntirilishida ko^vproq cVquv plakatlaridan foydalanishi nazarda tutiladi.
«Aksonometrik procksiyalaro bolimidagi o'quv materiallarni to⁴g⁴ri burchakli proeksiyalar bilan parallel o"rganilishi o^vquvchilarning fazoviy tasavvurini o'stirish imkonini yaratadi.
«Chizmalami o^’qish bolimkla aksonometrik va to"g⁴ri burchakii proeksiyalami taqqosiash va tahlil qilish ishlariga alohida e'tibor berilishi kerak.
9-sinf dasturi sakkizta bo⁴limdan lborat «Kesimlar va qirqimlar» deb nomlangan bodhnda kesimlar va qirqimlar yuzasidan o'quvchilapga kengroq bilim, ko^vnikma berishni nazarda tutib ко' proq vaqt ajratiladi, Og⁴ma qirqim geometrik jism yoki oddiy detal misolida bajarilishi kerak.
«Chizmalarda shartlilik va soddalashtirishlar» bolimida belgilangan ko⁴rinishlar hamda qirqimlardan foydalaniladi.
«Tasvirlari kesimlar va qirqimlar talab qiluvchi detaliaraing eskizi va texnik rasmini bajaiish» mavzusidagi bo~ yicha oddiy detal va cbizmalardan foydalanish nazarda tutiladi.
«Tarkibida loyihatash elementlari bo⁴lgan ijodiy grafik masaialar ychish» deb nomiangan bo⁴lim mazmunida detallaming shakl va fazoviy holatini o⁴zgartirishga oid mashqlarning bajarilishi ko^vzda tulilgan.
«Kompyutcr» yordamida oddiy chizmalarni yasash bolimi o"quv materiallarini kompyutcr texnikasi yordamida o'rganishga mo'ljallangan bo^vlib, unda o'quvchilar tekis va hajmii shakl tasvirlarini yasashga, shuningdek berilgan jismning fazoviy holatini va shaklini oV.gariirishga o'rgatilishi nasarda tutiladt Kompyuter texnikasi bilan ta'minlanmagan maktablarda ma/km bo'lim uchun ajraliigan soatlardan 9-sinf dasturi tarkibidan o'rin olgan о qu\ materiallarni kengaytirish va chuqurlashtirish uchun foydalanish tavsiya etiladi.
«Mashinasozlik chizmalari», hamda «Sxemaiar va qwilish chizmatari» boiimiari mazmunida mazkur mavzular yuzasidan umnmiy ma'ltmiotiar berilishi ko^vzda tutiladi. Mashinasozlik chizmalari yuzasidan nazariy bilimlar bilan chegaralanib qolmay, o'quvchilar rezbalarni chizmalarda tasvirlay olish ко nikmalariga egabo"lishlari zarur.
Sxemaiar tushuntirilganda dastur mazmunida belgilangan soatni inobatga olib, murakkablashtirilmagan holda ko'proq o"quv plakatlaridan foydaianish lozim. Quritish chizmalari bo'yicha esa binoning fasadi, plani, qirqimi va chizmalarga o'leham qo'yish yuzasidan ko'nikma va malakalar berish nazarda tutiladi.
(Chizmachilik o'qitish jarayoni o'z iu/ilishiga ega ho lib. u o'zaro bog'langan qismlaixlan iboratdir.

1. 
   O'quvchilarning diqqat va tafakkurini yangi o'quv materialini aktiv idrok etishga jalb qilish maqsadida o'qiiuvchi u!ar oldiga bildiruvchi masalalami qo'vislti. 04\iluvchi iu\uvd\\tara\ akiiv laoliyaiini vujudga kcltirish kerak.
   

1. 
   O'qiluvchi bilimlar borishi va o'quvehi yangi malcrialni idrok elishi.
   

2. 
   Grafik tushunchalarni tarkib toptirish. umumlashtirish hamda o'quvchilarning hilimi. malaka va ko'nikmalarini muslahkamlash jarayoni.
   
3. 
   O'quvchilarning grafikadan olgan bilim, malakasi va ко nikmalarim yangi sharoiilarda qo'llash.
   

2. 
   Egallagan bilim, malaka, ко'nikmalarni o'zlashtirilishini tekshirish.
   

Shunday qilib yuqorida keltirilgan qismlar bir-biri bilan o'zaro bog'lanadi va ularning yig'indisi o'quv jarayonini tarkibi hosil qiladi.
Tadqiqotlar dars samaradorligini oshirish sotsial-pedagogik va didaktik shart-sharoillarga bog'liq ekanligini ko'rsatmoqda.
Sotsial-pedagogik sharoitlarga quyidagi to^vrtta shartni kirirtish mumkin.
1-o'qituvchi yetarli didaktik tayyorgarlikga ega bo'lishi bilan birga, u ijodiy ishlashi kerak;
2-o'quvchilarni shu darsgacha bo'lgan tayyorgarligi yuqori darajada bo'lishi kcrak.
3-darsliklar, didaktik va ko'rsatmali materiallar hamda texnik vositalari bo'lishi kcrak.
4-O'qiluvchi bilan o'quvchilar orasida o'zaro hurmatga asoslangan munosabatlar bo'lishi kerak sinfda yaxshi muhit hukm surishi kerak.
Darsni tashkil qilishda quyidagi qoidalarga amal qilish lozim.
Birinchi qoida - darsning maqsadini belgilash, darsda nimaga erishiladi.
Ikkinchi qoida - o'quv materialni mazmunini tayyorlash va o'quvchilar imkoniyatlariga ko'ra grafik materiallar hajmini va murakkabligini belgilash.
Uchinchi qoida - darsning didaktik va tarbiyaviy vazifalarini aniqlash.
To'rtinchi qoida - o'quv materialining mazmuni va didaktik maqsadlariga mos kcladigan o'qitishning metod va usullarini tanlash.
Beshinchi qoida - hamma didaktik vazifalarni iloji boricha uyga qoldirmasdan bajarib olish.