Chizmachilik


Aralash  tutashmalarni  yasash



Download 8,66 Mb.
Pdf ko'rish
bet28/190
Sana31.12.2021
Hajmi8,66 Mb.
#237070
1   ...   24   25   26   27   28   29   30   31   ...   190
Bog'liq
1.Чизмачилик. дарслик

Aralash  tutashmalarni  yasash.  Radiuslarni  tegishlicha  R
1 
va  R
2
  hamda 
markazlari  O
1
  va  O
2
  bo‘lgan  aylanalar  R  radius  bilan  tutashtirilishi  va  tutashma 
kichik aylanaga ichki, katta aylanaga esa tashqi tomoni bilan urinishi talab qilinsin 
(12.6-rasm, a). 
Kichik  aylana  markazi  O
2
  dan  R-R
1
  radius  bilan,  shuningdek,  katta  aylana 
markazi  O
1
  dan  R+R
2
  radius  bilan  yoylar  chiziladi.  Bu  yoylar  o‘zaro  kesishib, 
tutashtiruvchi  chiziqning  markazi  O  nuqtani  beradi.  O  nuqtani  berilgan 
aylanalarning  markazlari  O
1
  va  O
2
  nuqtalar  bilan  birlashtirib,  tutashmaning 
boshlanish  va  oxirgi  (urinma)  1  va  2  nuqtalari  aniqlanadi.  Keyin  O  markazdan  R 
radius bilan 1 va 2 nuqtalar orqali ikkala aylanaga urinib  o‘tadigan tutashma yoyi 
chiziladi (12.6-rasm, b). 
a)
       
b) 
12.6-rasm 


50 
 
Yana  bir  misolda  berilgan  ikkita  O
1
  va  O
2
  markazli,  R
1 
va  R
2
  radiusli 
kesishuvi aylana yoylarini tutashma radiusi R

yordamida tutashmasi yasalshi talab 
qilinsin.  Bunda  R
2
>R
3
<R
1
.  Vazifa  tutashma  markazi  va  tutashma  nuqtasini 
topishdan  iborat.  Tutashma  markazi  tutashuvchi  yoylarning  tutashish  nuqtasidan 
baravar R
3
 masofada bo‘lishi kerak. O
1
 markazdan R
1
–R
3
 radiusda, O
2
 markazdan 
R
2
+R
3
 radiusda yordamchi yoylar o‘tkaziladi va ularni o‘zaro kesishgan O
3
 nuqtasi 
tutashma  markazi  bo‘ladi. 1 va  2  tutashish nuqtalarini  markazlarni birlashtiruvchi 
O
1
O
2
  va  O
2
O
3 
to‘g‘ri  chiziqlar  orqali  topamiz.  O
3 
markazdan  R
3
  radius  bilan 
tutashma  yoyi  O
2 
markazli  aylanaga  tashqi  O
1
  markazli  aylanaga  ichki  tutashma 
bo‘ladi (12.7-rasm, a). Ushbu tutashma “Ilmoq”ning chizmasida qo‘llaniladi (12.7-
rasm, b). 
         
 
12.7-rasm 
Yuqorida 
qo‘llanilgan 
tutashmalarning 
hamma 
turi 
mashina 
va 
mexanizmlarning  detallarida  ko‘p  uchraydi.  Ma’lumki,  har  qanday  detal  uning 
chizmasi  bo‘yicha  yasaladi.  Proyeksiyalarda  tutashma  turlarining  ayrimlaridan 
foydalanishga to‘g‘ri keladi va unga qattiq rioya qilinadi. Buni yuqorida va quyida 
ko‘rsatilgan  misollarda  ko‘rish  mumkin.  Bu  shakllardagi  tutashmalarni  aniq  qilib 
yasashda ko‘rsatilgan usullardan foydalaniladi. 
Agar aylanalarni tutashtiruvchi vositachi aylananing radiusi 0 ga teng bo‘lsa, 
aylanalar bir-biri bilan bevosita urinadi. 


51 
 
Masalan, O
1
 markazdan R
1
 radius bilan chizilgan aylanaga uning 1 nuqtasida 
urinib  o‘tuvchi  R
2 
radiusli  aylanani  chizish  talab  qilinsin  (12.8-rasm,  a).  Buning 
uchun O
1 
markazdan 1 orqali radial to‘g‘ri chiziq o‘tkazamiz va unga 1 nuqtadan 
boshlab  R
2
  ni  o‘lchab  qo‘yamiz.  Hosil  bo‘lgan  O
2
  nuqta  ikkinchi  aylananing 
markazi bo‘ladi.  
 
                               a)                                      b)                             c) 
12.8-rasm 
Agar 1 nuqtada oraliq O
1
 va O
2
 ga perpendikular o‘tkazilsa, u ikkala aylanaga 
umumiy urinma bo‘ladi. Bu misolda aylanalar bir-biriga tashqi urinma hosil qiladi. 
Agar shu misolda R
2
 ni 1 dan boshlab aylananing ichki tomoniga o‘lchab qo‘ysak 
ikkinchi  aylananing  markazi  O
2
  radial  chiziqning  O
1
  joylashgan  tomonida  hosil 
bo‘lib, ichki urinma (tutashma) sodir bo‘ladi (12.8-rasm, b). 

Download 8,66 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   24   25   26   27   28   29   30   31   ...   190




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish