Chizmachilik

№ 
Shartli grafik belgilarning nomi  
Belgisi 
22 
Paxtazor 
 
23 
Makkajo‘xorizor 
 
24 
Uzumzor 
 
25 
Sholipoya 
 
26 
Yong‘oqzor 
 
27 
Saksovulzor 
 
 
Turar  joy  mavzelari,  zavod,  fabrika,  muhandislik  inshootlarini  qurilish 
boshlashdan  oldin  o‘sha  joyning  topografik  asoslari  chiziladi.  Topografik  asoslar 
esa, geodeziya asboblari yordamida olinadi va to‘plangan materiallarga asoslangan 
holda  quriladigan ob’ektlari bilan  bosh  planlari loyihalanadi. Bosh planlar  uchun 
mo‘ljallangan topografik chizmalarda gorizontal chiziqlar kartalardagi kabi mutloq 
(absolyut) belgi (dengiz satxi)- 00 olinmay, o‘sha joyning o‘ziga xos biror joyiga 
nisbatan 00 belgi tanlab olinadi.  
Bosh  planlarni  chizish  uchun  oldin  M1:5000  yoki  M1:25000  da  vaziyat 
(situatsiya)  planini  chizish  tavsiya  etiladi  (1.3-rasm).  Bunday  planlarda  yangi 
qurilayotgan joy bilan oldin qurilgan joylar, yo‘llar, elektr, gaz, suv tarmoqlari va 
boshqalarning o‘zaro bog‘lanish yo‘llari ko‘rsatiladi.  
Bosh planlar asosiy xujjat hisoblanib, ajratilgan joyda, uning asosida qurilish 
ishlari olib boriladi. 

---

308 
 
     1.2-rasm 
 
    1.3-rasm 
Bosh  planlar  standart  talabiga  muvofiq  shartli  belgilarda  M1:200,  M1:400, 
M1:500 yoki M1:1000 da chiziladi (1.2-jadval). 

---

309 
 
Bosh  plan  elementlari  nomerlanib,  eksplikatsiyaga  yoziladi.  Bosh  plan  chap 
burchagining  yuqori  qismida  dunyo  (yer  sharining  qutb)  tomonlari  yo‘nalishini 
hamda  shamolning  esish  kuchi  davomiyligini  ko‘rsatuvchi  diagramma  chiziladi. 
Diagrammada  mahalliy  joy  uchun  yil  davomida  shamol  esish  yo‘nalishi 
kunlarining  soni,  dunyo  (yer  sharining  qutb)  tomonlariga  nisbatan  uning  esish 
yo‘nalishi  to‘g‘risidagi  ma’lumot  diagrammaga  markazidan  shamol  esadigan 
tomonga o‘lchab qo‘yiladi. Har bir o‘lchab qo‘yilgan kesma shamolning markazga 
esish yo‘nalishini hamda davomiyligini foizda ko‘rsatiladi. Har tomonga yo‘nalgan 
kesmalarning  umumiy  yig‘indisi  100%  ga  to‘g‘ri  kelishi  lozim.  Buning  uchun 
mahalliy  sharoitda  esadigan  shamolning  bir  yilligi  olinib,  qancha  kun  shamol 
esganligi  va  uning  yo‘nalishi,  kuchli  va  kuchsiz  esgan  kunlari,  yomg‘ir,  qor 
yog‘gan  kunlari  hisobga  olinib,  ular  100%  deb  qabul  qilinadi.  Shunga  nisbatan 
yuqoridagi ma’lumotlardan kerakli foizlar chiqarib olinadi. 
1.2-jadval