Chizmachilik

Bino elementlari hamda sanitariya-texnika jihozlarining o‘lchamlari 
(o‘lchamlar mm da)                                                                    4.1-jadval 
Tartib 
Nomi 
Belgisi  
O‘lchamlari 
1 
Xonaning poldan shiftgacha balandligi 
 
2700-3200 
2 
Birinchi qavat polining baladligi 
 
500-600 
3 
Tashqi ko‘taruvchi devorlar qalinligi 
 
400-500 
4 
Ichki ko‘taruvchi devorlar qalinligi 
 
310-400 
5 
To‘siq (par devor) lar qalinligi 
 
110-200 
6 
Poydevor chqurligi 
 
1000-2000 
7 
Poydevor asosining kengligi 
 
500-1000 
8 
Orayopma qalinligi 
 
300-400 
9 
Chordoqning yopma qalinligi 
 
300 
10 
Zinapoya nishabi 
Yasash yo‘li bilan aniqlanadi 
11 
Tomning nishabi 
 
1:1, 1:2, 1:3 
12 
Bir tavaqali eshik 
E1 
700x2200 
13 
Ikki tavaqali eshik 
E2 
1200x2200 
14 
Deraza  
D1 
1000x1600 
15 
Deraza  
D2 
1200x1600 
16 
Deraza  
D3 
1600x1600 
17 
Deraza  
D4 
1800x1600 
18 
Dudburon (ikkita kanal) 
K1 
0,5x1g‘isht 
19 
Shamollatish kanallari (ikkita kanal) 
K2 
0,5x1g‘isht 
20 
To‘g‘ri burchakli pechka  
H 
1080x1080 
21 
Vanna uchun isitish kolonkasi 
V 
Ǿ400 
22 
Gaz plitasi 
W 
750x1200 
23 
Vanna  
B 
700x1700 
24 
Yuvingich (umivalnik)  
Y 
350x700 
25 
Tualet stulchasi 
s 
450x600 
26 
Rakovina  
r 
400x500 
4.4-rasmda  sanitary-texnik  jihozlarning  amaldagi  chizmalari 
planda ko‘rsatilgan. 

---

293 
 
 
 
 
4.4-rasm 
Bosh  tarx    chizmalari.  Bosh  planlarni  tuzishda  oldin  situatsiya 
(vaziyat)  plani  M1:1000  (ba’zida  M1:500  yoki    M1  :2500)da  bajariladi. 
Vaziyat  planlarida  quriladigan  bino  atrofida  joylashgan  barcha 
ob'yektlar  (qurilgan  bino,  yo‘llar,  elektr  tarmog ‘i,  kanallar,  tepalik, 
yirik  daraxtlar  va  h .k.)ning  quriladigan  binoga  nisbatan  bog ‘lanishi 
ko‘rsatiladi.  Vaziyat  planiga  bog'langan  holda  bosh  plan  tuziladi. 
Bosh  planlarni  tuzish  uchun  bino  quriladigan  joyni  geodezik  o‘lchash 

---

294 
 
orqali  to‘plangan  ma’lumotlarga  ko‘ra  bajarilgan  topografik  asos 
bo‘lishi  shart.  Joyning  relyefi,  ya'ni  past -balandliklari  den giz  sathi 
mutloq  (absolyut)  belgisi  (0,00)ga  nisbatan  metrlarda  yoki  nisbiy 
tanlab olingan belgida q o‘yiladi.  
Bosh  plan.  Bosh  planlar  asosiy  loyihalash  hujjati  hisoblanib,  ular  orqali 
shahar va sanoat zonalarida qurilish ishlari olib boriladi.  
Bosh  planlar  standart  talablariga  binoan  shartli  belgilarda  va  M1:200, 
M1:400,  M1:1000  masshtablarda  chiziladi.  Bosh  plan  chizmalarida  mavjud  va 
loyihalanayotgan  bino  hamda  inshootlarning,  yo‘llarning,  elektr  uzatish 
simlarining  sanitar-texnik  kommunikatsiyalar  va  h.k.  larning  joylashuvlari 
ko‘rsatiladi.  
Bosh  planlarning  chizmalarini  o‘qishdan  oldin  bosh  plan  elementlarining 
shartli  grafik  tasvirlari  va  belgilanishi  bilan  tanishib  chiqish  zarur.  1-jadvalda 
davlat standarti talablariga binoan bosh planlarga chiziladigan asosiy shartli grafik 
tasvirlar keltirilgan. 
Bosh  plan  shartli  belgilarda  avval  qurilgan  bino,  y o‘llar,  elektr 
tarmog`i,  suvli  joylar  va  h.k  lar  k o‘rsatiladi.  Bosh  planlar  sharoitga 
qarab  M1:500,  M1:1000,  M1:5000  masshtablarda  chiziladi.  (4. 5,  4.6-
rasmlar) 
Bosh  plan  ajratilgan  uchastkada  quriladigan  binoning  asosiy  hujjati 
hisoblanadi.  Shuningdek,  unda  qayta  tiklanadigan  va  buziladigan 
binolar  hamda  qurilayotgan  uchastkalarning  chegaralari,  yordamchi 
qurilishlar,  ko‘kalamzorlashtirish,  turli  maydonlar,  yo‘lkalar,  yo‘llar 
ko‘rsatadi. 
Bosh  planlarda  elektr,  sovuq  va  issiq  suv  tarmoqlari,  kanalizatsiya, 
yoritish  chiroqlari  kabilar  k o‘rsatilishi  lozim.  Bosh  planga  ilova  qilib, 
obodonlashtirish  plani  tuziladi.  Unda  qurilish  tugagandan  keyin 
obodonlashtirish,      kо'kalamzorlashtirish  ishlari,      bolalar    o‘ynaydigan 
maydoncha, yo‘llar, favvora kabilar ko‘rsatilgan bo‘ladi.