Chizmachilik faninining qisqacha tarixi Chizmachilik fanini o’qitishning maqsad va vazifalar

Eskiz va uni chizish
Bu mavzu bo'yicha metodik tavsiyalar odatda, eskizlar chizish tartibini bayon etish yoki tasvirlash, detallarni o'lchash usullarini ko'rsatish, ularni tanlashga oid maslahatlarni berishdan iborat bo'ladi. Bu malumotlarning hammasi o'qituvchilarga ma'lum va bu ishning 8-sinfda boshlanishi o'qitish tajribasida qabul qilingan eskizlarni chizish usullariga tubdan o'zgartirishlar kiritishni talab qilmaydi. Dastlab, bolalar endigina o'zlari uchun yangi bo'lgan grafik ishlarnirig turi bilan tanishib kelayotganda o'quvchilaming mustaqil ishlarga bo'lgan talablari biroz soddalashtirilishi lozim. Masalan, asosiy ko'rinishni tanlash, predmetning shakliga qarab ko'rinishlarining sonini va eskizlarini bajarish tartibini aniqlash haqida o'quvchilarga tayyor holda, qisqacha tushuntirishlar berish lozim.
Metodik adabiyotlarda eskizlar chizish tartibi to'g'risida tavsiyalar berilgan. O'quvchilarga predmetning zarur bo'lgan barcha ko'rinishlarini chizmaga joylashtirishni to'la o'rgatish maqsadida uning simmetrik o'qlarini va gabaritlarini qo'yishga o'rgatishning zarurligi ko'pchilik metodistlar tomonidan e'tirof etilgan. O'quv-chilarda predmetga jismlarning «yig'indisi» yoki «ayirmasi» sifatida qarash, predmet qismlarini hamrna ko'rinishlarda birin-ketin orttirish yo'fi bilan bajarish, ya'ni «qismdan butunga», «butundan qismga degan tamoyillarga asoslanib, predmet ko'rinishlarini yasash usullarini shakllantirish kerak. Eskizlar chizishda naturani kuzatish juda katta ahamiyatga ega, bu jarayonning mohiyatini yuqorida bayon etgan edik.
Eskiz chizishdan oldin:
— detalning umumiy shakli haqida tasawur hosil qilish uchun uni tezgina ko'zdan kechirish;
— detal qismlarini diqqat bilan o'rganib chiqish, chiziqlar, chuqurchalar, tcshiklar va hokazolarning shakli hamda ularning fazoviy munosabatlarini aniqlash;
— predmetni eskiz chiziladigan qilib qo'yilgan vaziyatida yana bir qayta ko'zdan kechirish kerak. Eskiz chizish jarayonida:
— predmetning biror qismining shakllarini aniqlab olish uchun vaqti vaqti bilan uni ko'zdan kechirib turish zarur. Eskiz chizib bo'lingandan keyin:
— chizilgan tasvirlarning to'laligini va to'g'riligini tekshirish uchun predmet
shaklini diqqat bilan ko'zdan kechirish;
— eskizga o'lchamlar qo'yish lozim.
Tasvirlarga o'lchamlar qo'yishda o'lchov asboblaridan oqilona foydalanish, o'lchov olish shtangensirkulidan o'lchash ishlarida foydalanish usullariga e'tibor bermoq lozim.
Darslikda eskizlar chizishga oid ko'rsatmalar va namunaviy misollar ko'rsatilgan. Shuni alohida ko'rsatib o'tish lozimki, bu mavzuni o'rganishda darslikda berilgan rasmni ko'r-ko'rona ko'chirish yaramaydi. Darslikdagi rasmdan faqat eskiz chizish bosqichlarini tushuntirishda foydalanish, ammo chizish uchun esa shu rasmdagi topshiriqqa yaqin bo'lgan modelning aslidan foydalanish kerak.
Chizmachilik asboblari ishlatilmasdan va masshtabga rioya
qilmasdan buyumning nisbatlarini saqlagan holda ko'zda chamalab,
bajarilgan chizma eskiz hisoblanadi.