Chizma 9 для Шарка indd

Rezbalarni belgilash. 
Rezbalarni shartli tasvirlariga qarab tayyorlash qi-
yin. shuning uchun rezbalarning chizmalarida ularning tashqi (katta) diametri 
d 
va qadami 
P 
beriladi (24.l-chizma, 
a, c
).
 
Rezba diametri va qadamini belgi-
lovchi yozuv 
rezbani belgilash
deyiladi.
Rezbalarning turi ko‘p. Ularning metrik va quvurli rezbalari bilan tanisha-
siz. Metrik rezbalarning profili teng tomonli uchburchak bo‘lib, uchidagi bur­
chagi 60° ga teng (24.1-chizma, 
a, c
).
Metrik rezbalar mayda va yirik qadamli qilib tayyorlanadi. o‘lchamda 
rezbaning mayda qadamliligi ko‘rsatilsa, yirik qadamli rezbada qadami 
ko‘rsatilmaydi. Mayda va yirik qadamlar standart bo‘yicha maxsus jadval-
larda beriladi. Metrik rezbalarning o‘lchami soni oldiga 
M
harfi qo‘yiladi. 
Masalan, tashqi rezbasi 24 
mm
, qadami 2 
mm
bo‘lgan rezbaning shartli belgi-
lanishi M 24

2 ko‘rinishda yoziladi. o‘lcham chiziqlari rezbaning katta (tash-
qi) diametridan chiqariladi (24.2-chizma, 
a, b
).
Quvurli rezbalar bosim ostida ishlaydigan suyuqlik va gaz quvurlarida 
qo‘llaniladi. Quvurli (trubali) rezbalarning tashqi diametri duymlarda (1" = 
25,4 
mm
), qadami 1" ga to‘g‘ri keladigan o‘ramlar soni bilan o‘lchanadi. Rez-
baning profili teng yonli uchburchak bo‘lib, uning uchidagi burchagi 55° ga 
teng. Chizmada 1" quvurli rezba gl ko‘rinishida belgilanadi (24.3-chizma).
Quvurli rezbalarda o‘lcham chizig‘i bevosita rezbaning ko‘rinadigan 
konturidan chiqariladi, gorizontal tokcha chizilib, unga yoziladi. Chiqarish 
chizig‘ining rezbaga tegib turgan tomoniga strelka qo‘yiladi (24.3-chizma).
Rezbali detallardan bolt va gaykani chizish.
Rezbali buyumlar o‘zDst 
2.311:2003 bo‘yicha chiziladi. Rezbali detallarni ikki xil tartibda chizish mum-
kin.
1. Ishlab chiqarish uchun konstruktorlik byurolarida bolt, shpilka, vint, gay-
ka kabilarni standart bo‘yicha belgilangan o‘lchamlarda chiziladi. Ular chiz-
machilik ma’lumotnomalarida maxsus jadvallarda berilgan.