Chizma 9 для Шарка indd

33-§. KOMPYUTERDA DETAL KO‘RINISHLARINI CHIZISH 
VA NATIJASINI CHOP ETISH
Ushbu dars oldingi darsning davomi hisoblanib, turli ko‘rinishdagi geo-
metrik jismlardan tuzilgan modellarning ikkitadan ko‘rinishlarini chizib mashq 
qilinadi. oldin geometrik jismlarning biror qismini qirqib, ikkiga ajratish kabi 
mashqlar o‘tkaziladi. Masalan, to‘g‘ri burchakli to‘rtburchakning ikki yuqori 
va ostki qismida 33.1-chizma, 
b
dagi kabi qirqib olish, aylanani (doirani) ikki-
ga teng ajratish (33.2-chizma, 
b
) mashqlari bajariladi.
33.1-chizma.
33.2-chizma.

---

90
Yuqoridagi mashqlardan keyin 33.3-chizma, 
a, b, c 
da berilgan detallardan 
birining ko‘rinishlari 
Paint grafik muharriri
yordamida alohida A4 bichimga 
chizilsin. Xotirada saqlanib, natijasi chop etiladi.
1. Uskunalar majmuasidagi 
belgi qanday shakllarni chizishga mo‘ljal 
-
lan gan?
2. Mo
del Paint grafik muharriri yordamida qanday bajariladi?
1. Turli vaziyatdagi to‘g‘ri chiziqlar chizing.
2. Turli ko‘rinishdagi yassi shakllar yasang.
3. Turli ko‘rinishdagi geometrik jismlar yasang.
4. O‘qituvchining ko‘rsatmasiga muvofiq kamida ikkita geometrik jismdan 
tuzilgan model ko‘rinishlarini bajaring.
34-§. KOMPYUTER YORDAMIDA BERILGAN ODDIY 
DETALLARNING FAZOVIY HOLATINI VA 
UNING SHAKLINI QISMAN O‘ZGARTIRISH
kompyuterda chizilishi lozim bo‘lgan modellarning ko‘rinishlarini ixtiyo-
riy kattalikda tasvirlash jarayonida model va elementlarining nisbatlari saqla-
nishiga e’tibor beriladi.
Misol. 
34.1-chizma, 
a 
dagi detalning 90° ga burilgan vaziyatdagi ko‘rinish-
lari tasvirlansin.
kompyuterga detal ko‘rinishlari kiritilgach, avval uning ustdan ko‘rinishi 
90° ga buriladi (34.1-chizma, 
b
).
 
so‘ngra detalning bosh ko‘rinishi 90° ga bu-
rilgani tasvirlanadi (34.1-chizma, 
c
).
Misol. 
Detaldagi 
A
chiqiq 
B
qismi hisobiga xuddi shunday shakl va 
o‘lchamdagi o‘yiqqa almashtirilgan ko‘rinishi chizilsin (34.2-chizma, 
a
).
kompyuterda detalning ko‘rinishlari ko‘chirib chiziladi va 
A
chiziqning 
davomiga 
B
qismi hisobiga xuddi o‘shanday o‘lchamda shtrix chiziqda 
A
1
belgilab olinadi (34.2-chizma, 
b
). keyin ustidagi prizmatik chiziq o‘chiriladi. 
shundan so‘ng, ustidagi prizmatik chiqiq xuddi shunday shakl va o‘lchamdagi 
o‘yiqqa almashtirilib tasvirlangan hisoblanadi (34.2-chizma, 
c
).
Misol. 
Detaldagi silindrik o‘yiq va prizmatik chiqiq xuddi shunday 
o‘lchamdagi chiqiqqa va o‘yiqqa almashtirilib bajarilsin (34.3-chizma, 
a
).
kompyuterda detalning ko‘rinishlari ko‘chirib chizilgach, detaldagi silin-
drik o‘yiq (chuqurcha) va prizmatik chiqiq misol shartiga muvofiq bajariladi 
(34.3-chizma, 
b
).
A.
 
Detal ko‘rinishlari ko‘rsatilgan yo‘nalish bo‘yicha 90° ga burib tasvirlansin 
(34.4-chizma, 
a
).
B. Detaldagi ariqchalar 
A
xuddi shunday shakl va o‘lchamdagi chiqiqqa al-
mashtirilib tasvirlansin (34.4-chizma, 
b
).

---

91
C. Detaldagi 
A
chiziq 
B
hisobiga xuddi shunday shakl va o‘lchamdagi 
o‘yiqqa almashtirilib tasvirlansin (34.4-chizma, 
c
).