Chizma 9 для Шарка indd

3-gr
afik ish. 
ko‘rinishning yarmi (qismi) bilan qirqimning yarmi (qismi)ni 
birlashtirib tasvirlash.
12-§. MURAKKAB QIRQIMLAR
ko‘pincha detalning ichki ko‘rinishini bitta kesuvchi tekislik orqali ko‘rsatib 
bo‘lmaydi. Bunday holatlarda ikkita va undan ortiq tekislikdan foydalanishga 
to‘g‘ri keladi.
Detalni bittadan ortiq tekislik orqali kesish natijasida hosil bo‘lgan qirqim 
murakkab qirqim 
deyiladi. Murakkab qirqimning 
pog‘onali
va 
siniq qirqim
turlari mavjud.
Pog‘onali qirqim. 
Detalni bir-biriga parallel bo‘lgan tekisliklar bilan ke-
sish natijasida hosil qilingan qirqim 
pog‘onali qirqim 
deyiladi (12.1-chizma, 
a
).
 
Bu yerda 
A, A 
tekisliklar hosil qilgan qirqimlar o‘zaro parallel, lekin chiz-
mada (12.1-chizma, 
b
) qirqimlar bitta tekislikka keltirilgan, ya’ni qo‘shilgan 
holda yaxlit tasvirlanadi. Chizmada qirqimning oddiy yoki murakkabligini 
A–A 
11.4-chizma.

---

29
yozuv orqali bilib bo‘lmaydi. Qirqim turi ustki ko‘rinishida kesim chizig‘iga 
qarab aniqlanadi. Chizmada ikkita tekislik orqali hosil bo‘lgan qirqim bitta te-
kislik kesib o‘tgandek bir tomonlama shtrixlanadi.
1. Qanday qirqim murakkab qirqim deb aytiladi?
2. Murakkab qirqimning qanday ko‘rinishlari mavjud?
3. Murakkab qirqimning oddiy qirqimdan farqi nimada?
4. Pog‘onali qirqimda kesuvchi tekisliklar o‘zaro qanday joylashgan 
bo‘ladi?
12.2-chizmada berilgan detallarning ko‘rinishlaridan birini chizmachilik 
daftaringizga ko‘chiring va unda pog‘onali qirqimni qo‘llang.
12.2-chizma.
12.1-chizma.

---

30
12.2-chizmada berilgan detallarda qanday murakkab qirqim qo‘llanilishi mum-
kin?
A. siniq. B. Pog‘onali. C. oddiy. D. Mahalliy.