Chirchiq oliy tank ko‘mondon-muhandislik bilim yurti

2. Asosiy qism


1-savol

Ruxsat etilgan kuchlanish va mustahkamlikka hisoblash

Sterjen uchlariga bo‘ylama kuchlar qo‘yilgan bo‘lsin, bu holda sterjen cho‘ziladi yoki qisiladi. Agarda kuch sterjenning ko‘ndalang kesimning og‘irlik markaziga qo‘yilgan bo‘lsa, u holda markaziy, ya’ni sof cho‘zilish yoki qisilish sodir bo‘ladi.

1- rasm. Sterjenning bo‘ylama cho‘zilishi yoki qisilishi

Sterjenning kesimlarida hosil bo‘lgan ichki kuchlarni aniqlash uchun kesish metodidan foydalaniladi. Sterjen tekshirilayotgan 1-1 kesim bo‘yicha kesiladi. Sterjenning chap tomoni olib tashlanadi. Qolgan o‘ng tomonni muvozanatda saqlab qolish uchun 1-1 kesimning og‘irlik markazidan bo‘ylama kuch N qo‘yiladi. U holda o‘ng tomoni uchun muvozanat tenglamasi quyidagicha bo‘ladi:

ΣX = 0 ; N – P = 0 ; N = P . (1)
Cho‘zilishda bo‘ylama kuch kesimdan tashqariga yo‘nalgan bo‘ladi va musbat ishorada olinadi, siqilishda (qisilishda) esa kesimning ichiga yo‘nalgan bo‘ladi va manfiy ishorada olinadi.
Sterjenning ko‘ndalang kesimida elementar dF yuza bo‘yicha
elementar dN kuch ta’sir etadi, ya’ni bo‘ylama kuchlanish σ hosil bo‘ladi:
σ = dN / dF . (2)



2-rasm. Ichki kuchlarni aniqlash.

Bo‘ylama kuch ko‘ndalang kesim yuza F bo‘yicha tekis taqsimlangan bo‘lsa, u holda

F = ; σ = N /F . (3)
Demak, normal kuchlanish bo‘ylama kuchning ko‘ndalang kesim yuzasi birligiga to‘g‘ri keladigan miqdorni ifodalaydi.
Agarda ruxsat etilgan kuchlanish [σ] ma’lum bo‘lsa, u holda statik
mustahkamlik tenglamasi quyidagicha yoziladi:
σ = N /F ≤ [σ] . (4)
Bu tenglamaga asosan quyidagi masalalarni echish mumkin:
1. Berilgan R kuch va ruxsat etilgan kuchlanish [σ] kuchlanish orqali
kesimning yuzasining talab etiladigan miqdori aniqlanadi:
F ≥ [σ] R . (5)
2. Berilgan kesim yuzasi F va ruxsat etilgan kuchlanish [σ] orqali
ruxsat etilgan kuch aniqlanadi:
R ≤ [σ] F . (6)
3. Berilgan R kuch va ko‘nadalang kesim yuzasi F orqali mustahkamlik sharti tekshiriladi:
σ = N /F ≤ [σ] . (7)