Chirchiq oliy tank ko‘mondon-muhandislik bilim yurti

3- o‘quv savoli. Ichki zo‘rikish, kuchlanish, mustahkamlik zaxirasi
Tashqi kuchlar ta’siridan jism ichida ichki qarshilik kuchlar paydo bo‘ladi. Tashqi kuchlar jismni deformatsiyalaydi, ichki kuchlar esa uning dastlabki shakl va hajmni saqlashga intiladi. Jism materialining mustahkamligini baholash uchun ichki zo‘riqish va deformatsiyani aniqlash zarur. Ichki kuchlarni aniqlash uchun kesim metodidan foydalaniladi.
Tashqi kuchlar ta’sirida muvozanatda to‘rgan jismni biron a-a tekislik bo‘yicha kesamiz. Ung tomonni olib tashlaymiz. Qolgan chap qismini muvozanatda saqlab turish uchun kesim yuzasi bo‘yicha teng yoyilgan ichki kuchlar qo‘yilgan bo‘lsin.


3- rasm. Kesim metodi bilan ichki kuchlarni aniqlash
Kesimdan ΔF elementar yuzachani ajratamiz. Bu yuzachaga ΔR elementar kuch
ta’sir etadi, u holda ichki kuchlarning miqdori
r = ΔR / ΔF . (1)
Ichki elastik kuchning yuza birligiga to‘g‘ri keladigan miqdoriga o‘rtacha kuchlanish deyiladi. Agarda ΔF elementar yuzachani kichraytirib nuqtagacha
keltirilsa, u holda nuqtadagi haqiqiy kuchlanish
r = . (2)
Kontruksiya xavfsiz ishlash uchun, uning elementlarda hosil bo‘lgan eng katta chekli kuchlanish r_ch ruxsat etilgan kuchlanishdan oshmasligi kerak. Agarda material uchun ruxsat etigan kuchlanish [p] ma’lum bo‘lsa, u holda mustahkamlik sharti:
r_ch ≤ [p] . (3)
Ruxsat etilgan kuchlanish deb konstruksiya elementlari mustahkam va uzoq muddat ishlashini ta’minlaydigan kuchlanishga aytiladi.
Eng katta chekli va ruxsat etilgan kuchlanishlar orasidagi nisbat
mustahkamlik zahirasi bilan belgilanadi va quyidagicha ifodalanadi:
[σ] = σ_ch / p ; (4)
bu erda, p - mustahkamlik zahirasi, uning qiymati konstruksiyaning
bajaradigan funksiyasiga va ishlash sharoitiga bog‘liq.