Chirchiq oliy tank ko‘mondon-muhandislik bilim yurti

2. Asosiy qism


1-savol


Normal kuchlanishni hisoblash

Masala 1.
Tyagach tankni P=200 kN kuch bilan tortadi. Tros n=222 ta simlardan iborat. Simning diametri d=0,8 mm. Po‘lat sim uchun mustahkamlik chegara kuchlanish [σ_m]=1500 MPa. Trosda bo‘ladigan kuchlanish aniqlansin, mustahkamlik sharti tekshirilsin.


yechish.
Trosning umumiy ko‘ndalang kesim yuzasini aniqlaymiz:
F = 111,53 mm² .
Trosda hosil bo‘ladigan kuchlanish
1,793×10⁹ N/m² = 1,793×10⁹ Pa = 1793 MPa.
σ=1793 MPa > [σ_m]=1500 MPa bo‘lganligi uchun, mustahkamlik sharti bajarilmaydi. Demak tros diametrini kattalashtirish zarur.
Tros simning diametri d=1,2 mm qabul qilib, mustahkamlik sharti tekshirilsin.
Masala 2.
Po‘latli shtanga P=30 kN kuch bilan cho‘ziladi. Shtanganing ko‘ndalang kesim yuzasi F=4 sm². Po‘lat uchun proporsionallik chegarasi
σ_p=25 kN/sm². Shtangada hosil bo‘lgan kuchlanish, extiyot koeffitsienti aniqlansin.


yechish.

Shtangada hosil bo‘ladigan kuchlanishni aniqlaymiz

σ = P / F = 30 / 4 = 7,5 kN/sm².
Proporsionallik chegarasigacha bo‘lgan extiyot koeffitsienti
p = σ_p / σ = 25 / 7,5 = 3,33.
Masala 3.
Po‘lat brus uchun ruxsat etilgan R kuch aniqlansin. Brusning ko‘ndalang kesim yuzasi F=10 sm²; ruxsat etilgan kuchlanish [σ_m]=160 MPa.


yechish.



F



Р

4Р

2Р

1

3

2

Р

N₁



Р

2Р

N₂





Р

N₃

2Р

4Р

1. Brusni 3 ta uchastkaga bo‘lamiz. Kesim metodidan foydalanib, har bir uchastkada normal kuchlarni aniqlaymiz.

Birinchi uchatka o‘rtasidan brusni kesamiz. CHap tomonni olib tashlaymiz. Ung tomonni muvozanatda saqlab qolish uchun kesim markazidan
N₁ bo‘ylama kuchni qo‘yiyamiz. Muvozanat tenglamasidan:
ΣX₁ = 0; N₁ – R = 0; N₁ = R .
Normal kuch N₁ musbat ishoraga ega, demak uning yo‘nalishi to‘g‘ri tanlangan.
Ikkinchi uchastka uchun:
ΣX₂ = 0; -N₂ + 2R– R = 0; N₂ = R .
Uchinchi uchastka uchun:
ΣX₃ = 0; -N₃ + 4R + 2R – R = 0; N₃ = 5R .
Shunday qilib, eng katta bo‘ylama kuch brusning uchinchi uchastkada bo‘ladi:
N_tax = N₃ = 5R .
Brus uchun ruxsat etilgan umumiy yuklamasi
[R] = [σ_m] F = 160×10⁶×10 = 1600×10⁶ N = 1600 MN
Mustahkamlik shartidan ruxsat etilgan kuchni aniqlaymiz:
N_tax = 5R ≤ [R] ; R ≤ [R] / 5 = 1600/5 = 320 MN.