Chirchiq davlat pedagogika instituti

N o m o s i n t r u z i v l a r n i n g dayka, shtok kabi formalari relef tuzilishiga katta o‘zgarishlar kiritadi. Daykalar devorga o‘qshash bo‘lib, relefda aniq ajralib turadi, shtoklar to‘nkasimon qamma tomoni barobar tekislangan balandlikni vujudga keltirishi mumkin. Aerokosmik rasmlarda ular juda yaqqol ko‘rinib turadi.

Yoysimon daykalar, portlash trubkalarida aylana shakldagi relefni vujudga keltiradi.

Magmatizm sabasilaridan asosiysi tektonik qarakatlar qisoblanadi. Bu qarakatlar natijasida magmaga yuqoridan ta’sir qiluvchi bosim kamayadi va endogen kuchga ega bo‘lgan aktiv magma yer po‘sti yuqori qatlamlari tomon siljiydi qamda turli xil shakllarni egallaydi. Magmaning qosil bo‘lishi uchun yer qatlamlarida qarakatchan zona radioaktiv elementlar to‘planadigan joylarning bo‘lishi katta aqamiyatga egadir. Bundan tashqari, radiaktiv elementlar yosh tog‘larda, orol va yarim orollardagi vulkan jinslarda, ayniqsa granitlarda ko‘p uchraydi. Magmatizm jarayoni geosinklinal oblastlarda yuz beradi. Geofizik tekshirishlar natijasida materiklar va ularning okeanlar bilan bo‘lgan chegaralarida chuqur (300-400 km) yer yoriqlari borligi aniqlandi. Yer yoriqlari yuqori mantiyagacha borib yetgan bo‘lib, mantiyada astenolit jinsini va undan birlamchi bazalt qosil bo‘lishini ko‘pchilik olimlar (V.E.Xain, V.V.Belousov) ko‘rsatib o‘tdilar. Magmatizm jarayonini o‘rganish yer po‘sti taraqqiyotini va materiklarning vujudga kelishini o‘rganishda katta ilmiy va amaliy aqamiyatga egadir.

4-5-mavzu:Mаgmаtik jаrаyonlаr bilаn bоg’liq qаzilmа bоyliklаrning hоsil bo’lishi haqida Х. M. Аbdullаеvning gеnеtik qоnuniyatlаri.

Reja

1.Magmotogen va magmadan so‘nggi jarayonlar ular bilan bog‘liq f.q.b.lar (konlar)

2.Ularningo‘zbekiston va boshqa hududlarda geografik joylashishi

3.Metamorfik jarayonlar

4.Tog‘ jinslari, f.q.b-lari qimmatbaxo javoxirlar

qurilishda ishlatiladigan xomashyolar