Chirchiq – 2019 O‘quv fani o‘qitilishi bo‘yicha uslubiy ko‘rsatmalar

5. Tarixnavislik. Mixxatning o`qilishi (deshifrovkasi). Mesopotamiya va Erongabirinchi ilmiy safar qilgan yevropalik odam XVIII asrdadaniyalik olim Konstantin Nibur edi. U Yevropaga qadimgi Eron poytaxti Persepol saroyidan mixxat yozuvlarini olib keldi.

1802-yilda qadimgi yunon va lotin grammatikasi o`qituvchisi, nemis olimi Grotofend mixxat yozuvining 39 tabelgisidan 10 tasini o`qidi. XIX asrning 30-40-yillaridaYaqin SHarqda uzoq yillar ishlagan ingliz harbiysi vadiplomati G.Roulingson mixxatlarning o`qilishida katta hissa qo`shdi. U Eronning Hamadon (Midiyaning qadimgi poytaxti Ekbatana) shahri yaqinidan Behistun qoyasidaDoro I ning uch tildagi ulkan tekshirdi. 1947-yilda Roulingson Behustun yozuvining Bobil qismidagi 600 belgidan 250 tasini o`qidi. 1855-yildaBehistun yozuvining uchinchi qismi bo`lgan elam tilidagi mixxatlar ham olimlar tomonidan o`qildi. XIX asrning 90-yillarida nemis olimi F. Delichakkad tilining grammatikasi va lug`atini yaratdi. Olimlar J. Oppenxeym, E. Xinks vaboshqalar Mesopotamiyaning Akkad mixxatlarini o`qishga o`z hissalarini qo`shdilar. SHumer mixxat yozuvini o`qish XIX asrning I yarmida F. Tyurgo-Danjan, O. Pepel, A. Daymel vaA. Falkenshteynlar tomonidan amalga oshirildi.