Chiqindilarni atrof muhitga salbiy ta'siri Reja: Kirish

5. Radiaktiv ifloslanish va uning biosferaga ta’siri.
Tabiatda uchraydigan ayrim kimyoviy elementlar radioaktiv-lik xislatiga ega bo'lib, ularning parchalanishi va elementlarga o'tish jarayonida nurlanish yuzaga keladi. Radioaktiv moddalarning yarim bo'linishi bir necha soatdan 4,5 mlrd. yilga to'g'ri keladi.
Muhitga tushgan radioaktiv moddalarga qarshi kurashi-shning yo'li yo'q, faqat ogohlantirish mumkin xolos, hattoki radioaktiv moddalarning muhitni zararlantirishini neytral holga keltiradigan biologik chirish va boshqa yo'llari, mexanizmlari ham ma'lum emas.
Radiaktiv ifloslanish
Radioaktiv moddalar yarim parchalanishiga (bir necha haftadan bir necha yil) qadar ular o'simlik va hayvonlar tanasiga o'tib bo'ladi. Ozuqa xalqasi bo'yicha o'simlikdan hayvonga, hayvondan insonga o'tib, uning organizmida to'planadi.
Muhitning ifloslanishi, tirik moddaning hosil bo'lishida qatnashuvchi oddiy elementlarning izotoplari (14C, 45Ca 35S 3H boshqalar) kam uchraydigan radioaktiv moddalarga qaraganda ancha xavfli bo'ladi.
Radioaktiv moddalar ichida eng xavflisi stronsiy-90 va seziy-137 hisoblanadi. Ular atmosferada yadro portlatilishida yuzaga keladi va atom sanoatining qoldiqlari sifatida muhitga tushadi. Bu ikki radioaktiv moddaning birinchisi stronsiy-90 umurtqali organizmlarni suyak to'qimalariga tez o'tadi, ikkinchisi seziy-137 esa tana mushaklarida to'planadi va quyidagi salbiy holatlarni keltirib chiqaradi, ya'ni:
- Radioaktiv nur olgan organizmda o'sish sekinlashadi, turli infeksiyalarga chidamsiz bo'ladi va organizm immunitetni yo'qotadi;
- Umr qisqaradi, tabiiy o'sish, ko'payish kamayadi, organizm vaqtincha yoki to'la naslsiz (sterilniy) bo'lib qoladi.
- Turli yo'llar bilan tanadagi nasliy genlarning buzilishi natijasida ikkinchi va uchinchi avlodlarda ham buzilish yuzaga keladi.
Radioaktiv moddalar organizm tanasida to'planib, juda og'ir, tiklab bo'lmaydigan salbiy holatlarni keltirib chiqaradi.
Tadqiqotlarning ko'rsatishicha, radioaktiv moddalarning muhitdagi miqdori 1000 rad bo'lganda inson o'ladi, 700 bo'lganda 90% va 200 rad bo'lganda esa 10% o'lim bo'ladi; radiatsiya 100 rad ko'rsatkichda bo'lganda rak kasalligi ko'payadi va inson to'la naslsiz-sterilizatsiyalanib qoladi.
Tabiiy muhitda radioaktiv moddalarning hosil bo'lishiga atom va vodorod bombalarining yer usti va yer ostida portlatilishi sabab bo'lgan. Amerikaliklar 1945-yilda Yaponiyaning Xerosima va Nagasaki shaharlarida atom bombasining sinovini o'tkazishgan. Shu shaharlarda 210 mingdan ortiq odam o'lgan. Radioaktivlik hozirgacha saqlangan.
Halokatga uchragan reaktordan chiqqan radioaktiv mahsulotlarning atmosferaga tarqalishi ikki manba asosida yuzaga keldi: a) Bir zumda reaktorning portlashi natijasida hosil bo'lgan; b) Issiq manba - bunda yuqori harorat grafigi va parchalangan mahsulotlarning radioaktivlik bo'linishi, yonishi bilan yuzaga keladi. Radioaktiv moddalarning muhitga chiqishi va tarqalishiga shu yerdagi qum va boshqa materiallar katta imkon bergan, ular radioaktivlikni olib atrofga tarqatgan, atmosferadan yer yuziga tushgan, shunday yerlar radioaktiv mahsulotlar bilan ifloslangan. Bu holat 4-5 kunlar kuchli bo'lib, AES dan g'arbiy yo'nalish, keyin janubi-g'arbiy, shimoli-g'arbiy, shimoli-sharqiy va janubi-sharqiy yo'nalishlarda kuzatilgan.
Hozirgi kunda dunyoning bir nechta mamlakatlarida xlorflyuorouglerodlar kabi kimyoviy preparatlar ishlab chiqariladi va ular xolodilnik, konditsionerlar texnikasi, penoplast va sanoatda moddalarni eritishda ko'plab ishlatiladi. Bu moddalar atmosferaga ko'tarilib, sayyoraning azon hududining katastrofik tezlikda yemirilishiga sabab bo'lar ekan.
Yer yuzining ayrim tumanlarining tabiiy radioaktivligi ko'p bo'lib, shu yerda yashaydigan odamlar (Masalan, Braziliyaning ayrim joylari) har yili 1800 mlrd. mr/soat qabul qiladilar. Bu oddiy miqdordan 10-20 marta ko'pdir. Sayyoradagi har bir odam yiliga 50-200 mlrd. qabul qiladi, shundan 25 mlrd. tabiiy, 50-150 mlrd. tog' jinslaridan; rentgenoskopiya natijasida har yili 100 mlrd. olish mumkin, televizordan 10 mlrd., atmosferadan tushadigan radioaktiv yog'indan 3 mlrd. olinadi. Undan tashqari katta shaharlardagi turli korxonalarda ham radioaktiv moddalar saqlanib, ular ham radioaktivlik tarqatuvchi manba hisoblanadi.


Xulosa
Zamonaviy chiqindilarni yoqish moslamalari va ularning barcha arsenallari bilan chiqindilarni qayta ishlash zavodlari shahar aholisidan qattiq maishiy chiqindilarni qayta ishlash va utilizatsiya qilishning butun sanoat turi hisoblanadi.
Maishiy yoki kommunal - odamlar tomonidan chiqarilgan va inson hayoti natijasida hosil bo'lgan juda ko'p miqdordagi suyuq va qattiq chiqindilar. Bu buzilgan yoki muddati o'tgan oziq-ovqat, dorilar, uy-ro'zg'or buyumlari va boshqa axlat bo'lishi mumkin.
Har qanday mahsulotni ishlab chiqarish, ishlab chiqarish ishlari natijasida hosil bo'lgan va to'liq yoki qisman o'z xususiyatlarini yo'qotgan sanoat - xom ashyo qoldiqlari. Sanoat suyuq va qattiq bo'lishi mumkin. Qattiq sanoat: metallar va qotishmalar, yog'och, plastmassa, chang, poliuretan ko'piklari, polistirol ko'pik, polietilen va boshqalar. Suyuq sanoat: har xil ifloslanish darajasidagi kanalizatsiya va yog'ingarchilik.
Qishloq xo'jaligi - qishloq xo'jaligidan kelib chiqadigan har qanday narsa: go'ng, chirigan yoki foydalanishga yaroqsiz somon, pichan, silos kovaklari, shikastlangan yoki yaroqsiz aralash ozuqa va suyuq ozuqa.
Qurilish - qurilish va pardozlash materiallari (bo'yoq, lak, izolyatsiya va boshqalar) ishlab chiqarish, binolar va inshootlarni qurishda, shuningdek o'rnatish, bezatish, pardozlash va ta'mirlash ishlari paytida paydo bo'ladi. Qurilish (ham qattiq, ham suyuq) muddati tugashi mumkin, yaroqsiz, nuqsonli, ortiqcha, singan va nuqsonli tovarlar va materiallar: metall profil, metall va neylon quvurlar, gips karton, gips tolasi, tsement bilan qoplangan va boshqa choyshablar. Bundan tashqari, turli xil qurilish kimyoviy moddalari (laklar, bo'yoqlar, yopishtiruvchi moddalar, erituvchilar, antifriz, antifungal va himoya qo'shimchalar va agentlar).
Radioaktiv - turli xil radioaktiv materiallar va moddalarni ishlab chiqarish va ulardan foydalanish.
Sanoat korxonalari chiqindilarini kamaytirish uchun avvalam bor hozirgi zamon talabiga mos keladigan ilg'or texnologiyalardan foydalanilgan holda chiqitsiz jarayonlardan foydalanishimiz lozim. Bunda eng asosiy maqsad bu tabiiy resurslarga tejamkorona munosabat va atrof-muhitga salbiy ta'sirni kamaytirish, qolaversa inson salomatligini tiklash. Repulikamizda hozirgi kunda barpo etiladigan barcha sanoat korxonalari zamon talablariga mos keladigan texnologiyalari bilan jihozlanib o'rnatilmoqda. Buning natijasida respublikamiz ekologik holati yaxshilanishiga olib kelmoqda.
Paxtani dastlabki qayta ishlash, tashish, quritish, tozalash, jinlash, linterlash, ishlab chiqarishning tolali chiqindilarini qayta ishlashda ishlab chiqarish binolari havosiga va atmosferasiga ko'p miqdorda chang ajralib chiqadi. Chang asosan 3 ta fraksiyadan iborat: iflos zarrachalar – g'o'zaning maydalangan bo'laklar; tolali va mineral zarrachalar (mineral zarrachalar paxtaga tuproq orqali o'tadi); paxtani qayta ishlash vaqtida undan ajralib chiqadigan changning iflos va tolali zarrachalaridir.
Atmosferaga chiqariladigan barcha ishlangan havo texnologik va aspirasion turga bo'linadi: birinchisi – texnologik mashina-uskunalardan, ikkinchisi – changlantirish sistemalaridan chiqadi.