|
B.A.Dospehov usuli.
Bo„yicha ikki belgi orasidagi (H va Ү) to„g„ri chiziqli
korrelyasiya koeffitsenti quyidagi formula bo„yicha hisoblanadi:
Bunda: χ va u-H va U qatorlari uchun o„rtacha arifmetik ko„rsatkichlar.
KKning standar hatosi A.V.Sokolovdagi kabi formula bo„yicha hisoblanadi, bunda
faqat m, o„rniga S
Ү
bilan belgilangan.
KKning muhimlilik me‟zoni (kriteriysi) ham shu kabi aniqlanadi:
Agar t
Ү
haqiqiy ≥t
nazariy
bo„lsa, korrelyasion aloqa muhim t
Ү
haqiqiy ≥t
nazariy
-
aloqa muhimmas. t me‟zoni (kriteriy) nazariy qiymati 23.6.4-jadvaldan 5% li
ahamiyatlilik darajasi va talabchanroq qaralganda 1% li ahamiyatlilik darajasi uchn
olndi. Erkin darajalar soni n-2 ga teng deb qabul qilindi.
Regressiyaning chiziqli tenglamasi U H bo‘yicha quyidagi ko‘rinishga ega:
Ү=u-b
uh
(H-h)
b
uh
-RK Ү H bo„yicha
RK quyidagi formula asosida hisoblanadi:
157
PK b
uh
H o„lchov birligiga o„zgarganda Ү qanday o„zgarishini ko„rsatadi va
Ү birliklarida ifodalanadi. b
uh
H regressiyani Ү bo„yicha ko„rsatadi va H
birliklarida ifodalanadi.
Masalan, pahta tolasi uzunligi (mm) bilan (Ү) sug„orish me‟yori 9 m
3
) (H)
orasidagi korellyasiyada faqat Ү natijalari H faktori uchun bitta PK, ya‟ni b
uh
qiymati hisoblanadi, chunki H regressiya bo„yicha U bunday holatlarda
mazmunini yo„qotadi.
Shunday qilib, B.A.Dospehov ta‟biricha, regressiyaning chiziqli koeffitsenti
deb shunday songa aytiladi, H (argument) belgi o„lchov birligiga o„zgarganda Ү
(funksiya) belgi qaysi yo„nalishda va o„rtacha qancha birlikka o„zgarishni
ko„rsatadi.
PK hatosi quyidagi formula bo„yicha aniqlanadi:
PKning muhimlilik me‟zoni (kriteriysi) esa ushbu formuladan topiladi:
PKning muhimlilik 23.6.4-jadval ma‟lumotlari bo„yicha aniqlvanadi.
Qo„shimcha birliklar hissobi 23.7.9-jadvalda keltirilgan.
23.7.9-jadval
Korrelyasiya va regressiya Ү ni H bo„yicha hisoblab chiqish uchun qo„shimcha
birliklar hisobi
Juftlar
raqami
Belgilar qiymati
H
2
Ү
2
HҮ
jo„hori
poya, H
1
s/ga
ildiz
qoldiqlari
Ү, s/ga
1
22,4
24,3
501,76
590,49
544,32
2
57,7
32,0
3329,29
1024,00
1846,40
3
70,5
37,6
4970,25
1413,76
2650,80
4
80,3
38,4
6448,09
1474,56
3083,52
5
115,3
52,0
13271,04
2704,00
5990,40
6
134,2
52,2
1800-,64
2724,84
7005,24
7
115,4
57,1
13317,16
3260,41
6589,34
Yig„indi
595,7=∑H
293,6=∑Ү 59847,23=∑H
2
13192,06=∑Ү
2
27710,0=∑HҮ
Χ=(∑H):n=595,7:7 s/ga-jo„hori poyasi;
U=(∑Ү):n=293,6:7=41,9 s/ga-ildiz qoldiqlari;
∑(H-h)
2
=∑H
2
-(∑H)
2
m=59847,23-(595,7):7=9153,23;
∑(Ү-u)
2
=∑Ү
2
-(∑Ү)
2
:n=13192,06-(293,6)
2
:7=877,64;
∑(H-h)Ү-u)= ∑HҮ-(∑H∑Ү):n=27710,02-(595,7∙293,6):7=2724,66
Korrelyasiya, regressiya koeffitsentlari va regressiya tenglamasi aniqlanadi:
Ү=u+b
uh
(H-h)=41,9+0,30(H+85,1)=41,9+0,30H-25,5=16,4+0,30H
158
Demak, regressiya darajasi bo„yicha ba‟zi ko„rsatkichlar asosida (H) Ү ning
qiymatini hisoblash mumkin. Bu holatda olingan Ү regressiyaning H bo„yicha
qatori A.V.Sokolov asosan olingan ko„rsatkichlarga to„liq mos tushadi:
23,1; 33,7; 37,6; 40,5; 51,0; 56,7; 51,0, shulardan birnchisi quyidagicha
hisob chiqarilgan:
Ү=41,9+0,30(22,4-85,1)=41,9+6,72-25,5=23,1.
SHuningdek, hatolarning ahamiyatlilik (muhimlilik) me‟zoni (kriteriyasi) va
ishonchlilik chegaralari hisoblanadi:
Ushbu usulda hisoblangan korrelyasiya koeffitsentlari va ularning hatolari
A.V.Sokolov usulda hisoblanganlarga aynan mos tushgan.
t me‟zoni (kriteriy) va ishonchililik chegaralari bo„yicha korrelyasiya va
regressiya aniqligi hisoblanadi. Ushbu misoldagi KKning muhimliligi
S
r
=0.13
t
b
=t
Ү
bo„lgani uchun PKning muhimliligi 7,4 ga teng.
V=n-2=5; t
05
=2,57
r± t
05
Sr=0,96±2,57∙0,13=0,96±0,33(0,63†100)
b
uh
±t
05
S
b
=0,30±2,57∙0,04=0,30±0,10(0,20†0,40)
Ishonchlilik chegaralari 5% li darajadagi no„linchi gipotezani qamrab
olmaydi. Demak, korrelyasiya va regressiya ahamiyatlidir.
23.7.10-jadval ma‟lumotlari orasida jips korrelyativ aloqa mavjudligidan
dalolat beradi.
23.7.10-jadval
Azot o„g„iti me‟yorlari va makkajo„hori poyasi va ildizdagi azotning miqdori
orasidagi korrelyativ aloqa
Belgilar
Birliklar
Azot me‟yori, kg/ga
100
150
250
350
500
Jo„hori poya, s/ga
70,5
80,3
115,2
134,2
115,4
Ildiz qoldiqlari, s/ga
37,5
38,4
52,0
52,2
57,1
Azot miqdori, %
Ildizda (0-25sm)
0,88
0,90
1,34
1,99
2,44
Poyada
0,56
0,72
0,76
0,97
1,59
Barglarda
1,04
1,41
1,59
2,46
2,73
Makkajo„hori poyasida ham, ildizda ham azot miqdorining o„shishi umumiy
organik vazn ortishi bilangina ko„paymay, balki hat bir kilogramm o„sishiga ham
bog„liq bo„lgan. SHuning usun NPKni hisoblash maqsadga muvofiqdir.
159
Do'stlaringiz bilan baham: |
