Chiqarish markazi

16.2-jadval
Tuproq namligini aniqlash
Qatlam,
sm. 
Tuproq nam sig‘imi, % 
Tuproqning sug‘orishdan oldingi 
namligi, % 
Eslatma 
Og„irligiga 
nisbatan 
Hajmga 
nisbatan 
Og„irligiga 
nisbatan 
Hajmigi 
nisbatan 
CHDNSga 
nisbatan 
0-10 
25,3 
35,4 
9,3 
13,0 
36,7 
Hajm 
massasi 
barcha 
qatlamlar 
uchun 
shartli 
ravishda 
1,4 deb 
qabul 
qilingan 
10-20 
24,4 
34,2 
10,4 
14,6 
42,6 
20-30 
22,6 
31,6 
13,6 
19,0 
60,2 
30-40 
23,0 
32,2 
16,9 
23,7 
70,4 
40-50 
22,3 
31,2 
17,3 
24,2 
73,1 
50-60 
21,8 
30,5 
17,8 
24,9 
81,6 
60-70 
22,9 
32,1 
17,9 
25,1 
78,2 
70-80 
22,7 
31,8 
18,8 
26,3 
82,8 
80-90 
21,9 
30,2 
19,9 
27,9 
91,3 
90-100 
22,0 
30,8 
20,0 
28,0 
90,9 
0-50 
23,5 
32,9 
13,5 
18,9 
57,6 
0-70 
23,2 
32,4 
14,7 
20,6 
63,4 
0-100 
22,9 
32,0 
16,2 
22,7 
70,8 
Qatlamlarda suv zahirasi, m
3
/ga 
0-50 
1646 
945 
0-70 
2272 
1445 
0-100 
3203 
2267 
 
 
Tuproqning 0-100sm. qatlamidagi namli tanqisligi (3203-2267 m
3
/ga) 936 
m
3
/ga teng. Shunda sug„orish me‟yori (936 m
3
/ga +10%) 1029,6m
3
/ga bo„dadi. 
Amalda sug„orish me‟yorini tuproqning og„irligiga nisbatan namlik asosida 
ushbu formula bo„yicha hisoblagan qulay: 
M=(Wn-Wm)∙100d∙h+k, 
Bunda: Wn-tuproq og„irligiga nisbatan dala nam sig„imi, %; 
Wm-suv oldi tuproq namligi, %; 
d-tuproq hajm og„irligi, g/sm
3
; 
h-hisobli qatlam qimati, m; 
k-sug„orishda bug„lanishga sarflangan suv, m
3
/ga (namlik tanqisligining 
10% i). beradi: 
M=(Wn-Wm)100d∙h+k=(22,9-16,2)100∙1,4∙1,0+ k=938+93,8=1031,8m
3
/ga. 
Bu formuladan foydalanilganda har bir qatlam namligini hajm og„irligiga 
nisbatan hisoblashga ehtiyoj qolmaydi. 
Tuproqdagi zarur fiziologik namlik zahirasi yuqoridagi formulada 
hismoblanadi, faqat W
m
qiymatiga olinadi(% tuproq og„irligiga nisbatat). Bu 
qiymat suv berilmaydigan (lalmi sharoitda) yoki tankis bo„lganda o„simlik iste‟mol 
kiladigan tuproqdagi suv zahirasidir. 

---

92 
Sug`orishda suvni o‘lchash. 
Tajriba variantlariga berilgan suv miqdori turli 
suv o„lchagichlar orqali hisoblanadi. Shulardan eng ko„p ishlatiladiganlari: 
-suv o„tkazish kengligi 25, 50, 75, 100 va 125sm. bo„lgan «Chippoleti» suv 
o„lchagichi; 
-suv o„tkazgichi 30, 60 va 90
0
bo„lgan «Tomson» suv o„lchagichi; 
-suv chiqish joyi aylana yoki kavdrat shaklida konussimon 10, 15, 20, 30, 35 
va 40sm bo„lgan suv o„lchagichlardir. 
Suv o„lchagich, uning o„lchamlari suv sarfi va yer nishabligiga qarab 
tanlanadi. 
Suv o„lchagich to„gri ishlash uchun: 
-u ariq yuqkorisidagi 5-6m. vaundan pastdagi 2-3m. yer juda to„gri bo„lishi; 
-ariq devorga perpedikulyar, suv yuzasiga gorizlntal va devorlari tik holda 
(shvun bo„yicha) o„rnatilishi zarur, qimirlamay turishi uchun orqa tomonidan 
ikkita qoziq qoqilishi; 
-o„tkazgich suv sathidan 15-20sm. yuqori turishi; suv oqib tushayotgan oqim 
bilan suv o„lchagich devoir orasida bo„sh joy bo„lishi, agar bo„sh joy bo„lmasa, suv 
o„lchagich noto„gri ishlamasligi uchun uning devorini yana ko„tarish; 
-suv o„tkazgichdan suv o„ta sust o„tishi (0,2m/sek) uchun uning old qismida 
oqim tezligini susaytirish maqsadida kengligi 1,0-1,5m, uzunligi 3-4m, chuqurligi 
0,6-0,7m. li hovuzcha hosil qilinishi, agar bu hovuzcha oqim tezligini susaytira 
omasa, u holda uning oldiga tahta, shoh-shabba yoki qamish bosib, to„sin qilinishi 
va suv shu to„sin tagidan o„tkazilishi 
-suv o„lchagich o„tkazgichdan oqib o„tayotgan suv ustuni balandligi 
o„tkazgich kengligining uchdan biridan baland, o„ndan biridan past bo„lmasligi, 
aks holda u katta oqimda noto„g„ri ishlay boshlashini ununmaslik kerak. 
Suv o„tkazgich kengligi turlicha bo„lganda suvning cheklangan balandligi 
16.3-jadvalda qayd etilgan darajada bo„ladi. 
Chippoleti suv o‘lchagichi 
tuzilishi sodda bo„lib, har qanday ustahonada 
tayyorlanishi mumkin. Buning uchun uning 16.3-chizma va 16.3-jadvaldagi asosiy 
o„lchovlaridan foydalanish lozim. 
16.3-chizma. Chippoleti suv o‘lchagichning tasviri. 

---

93