Chiqarish markazi

IV.Tuzatilgan og‘ishlarga umumlashtirilgan usul bilan ishlov berish 
(A.V.Sokolov bo‘yicha) 
Takrorlanishlar bo„yicha o„rtacha hosildan og„ishlar aniqlanadi (23.4.1.-javal). 

---

137 
23.4.1.-jadval 
Takrorlanishlar bo„yicha og„ishlarni hisoblash (tajribada o„rtacha hosil 33,40 s/ga) 
Takrorlani
shlar 
Hosil, s/ga 
Takrorlani
shlar 
bo„yicha 
o„rtacha 
hosil, s/ga 
Takrorlani
shlarning 
o„rtacha 
hosildan 
og„ishi 
nazorat 
(o„gitsiz) 
N-120 
kg/ga 
N-120 
R
2
O
5
-45 
kg/ga 
N-120 
R
2
O
5
-90 
kg/ga 
I 
20,5 
34,8 
36,5 
37,8 
32,40 
-1,0 
II 
20,2 
35,1 
37,4 
38,2 
32,72 
-0,68 
III 
22,0 
36,7 
37,6 
38,9 
33,80 
+0,40 
IV 
23,3 
37,0 
38,1 
40,3 
34,68 
+1,128 
M
1
=21,5 
M
2
=35,9 
M
3
=37,4 
M
4
=38,8 
33,40 
+1,68 
-1,68 
 
Takrorlanishlar bo„yicha og„ishlar tajriba bo„yicha o„rtacha hosildan past 
bo„lsa, manfiy belgi, yukori bo„lsa,musbat belgi bilan yoziladi. Musbat belgili 
og„ishlar yigindisi va manfiy belgili og„ishlar yigindisi bir hil bo„lishi kerak. 
Tajriba bo„yicha o„rtacha hosil tekshirilishi va bo„yiga ham, eniga ham mos kelishi 
zarur. 
Variantlar bo„yicha (23.4.2.-jadval, 3 kator) o„rtacha ko„rsatkichlar og„ishini 
olib, ulardan tajriba bo„yicha o„rtacha hosildan takrorlanishlar og„ishini (23.4.1.-
jadval, ohirigi kator) ayirsak, tuzatilgan og„ishlar chikadi. 
Agar ayiradigan son manfiy bo„lsa, u musbatga aylanadi. Masalan, hisoblash 
ikkinchi takrorlanishning birinchi varianti uchun quyidagicha bajariladi: 
-1,3-(-0,68)=1,3+0,68=-0,62; 
uchinchi takrorlanishning birinchi varianti uchun esa, quyidagi tarzda ado 
etiladi: 
+0,5-0,40=+0,10 
Tuzatilgan og„ishlarni kvadratga ko„taramiz, variantlar bo„yicha tuzatilgan 
kvadratlar yigindisini chikaramiz, so„ng barcha og„ishlar kvadratlarning umumiy 
yigindisini ∑(∑v
2
) hisoblaymiz. 
Variant uchun o„rtacha ko„rsatkich hatosi ushbu formula bo„yicha 
hisoblanadi: 
Bu formulaga zarur son qiymatlarini qo„yib, 
 
ni olamiz, shunda
yoki (bu hisoblarni bajarmay) -
0,23∙1,41=±0,32 s/gani olsa bo„ladi.

---

138 
23.4.2-jadval 
Tajriba 
variantlari 
Takrorlanis
hlar
Variantlar 
bo„yicha 
o„rtachadan 
og„ishlar 
Takrorlanis
hlar 
bo„yicha 
tuzatilgan 
og„ishlar
Tuzatilgan 
og„ishlar 
kvadratlari 
V
2
∑V
2
nazorat 
(o„gitsiz) 
I 
-1,0 
0,00 
0,00
II 
-1,3 
-0,62 
0,38 
III 
+0,5 
+0,10 
0,01 
IV 
+1,8 
+0,52 
0,27 
0,66 
N-120 
kg/ga 
I 
-1,1 
-0,10 
0,01 
II 
-0,8 
-0,12 
0,01 
III 
+08 
+0,40 
0,16 
IV 
+1,1 
-0,18 
0,03 
0,21 
N-120 
R
2
O
5
-45 
kg/ga
I 
-0,9 
+0,10 
0,01 
II 
0,0 
+0,68 
0,46 
III 
+0,2 
-0,20 
0,04 
IV 
+0,7 
-0,58 
0,34 
0,85 
N-120 
R
2
O
5
-90 
kg/ga 
I 
-1,0 
0,00 
0,00 
II 
-0,6 
+0,08 
0,01 
III 
+0,1 
-0,30 
0,09 
IV 
+1,5 
+0,22 
0,05 
0,15 
(∑V
2
)= 
1,87 
Tajribaning har qanday ikki variantdagi o„rtacha arifmetik ko„rsatkichlari 
farqini shu hatosigi nisbati (D/m
D
)t deb belgilasak, bu solishtirilayotgan ikki 
variant hosili farqning ishonchlilik darajasini ko„rsatadi. Masalan, 90 va 45 kg/ga 
R
2
O
5
variantlari hosili orasidagi farq 1,4 s/ga bo„lib, etarli darajada ishonchli, 
chunki: 
Tajriba aniqligi 0,23·100/33,4=0,7%, ya‟ni yuqori.