Chingiz To’raqulovich Aytmatov

5.Asarning g’oyasi: Ch.Aytmatov inson zoti sharifini, nainki inson, umuman tirik mavjudotni juda xilma-xil sharoitlarda, turli vaziyatlarda, ziddiyatli, tang holatlarda, masud damlarda, fojia ichida olib qaraydi. Insonning tavallud topishi, unib-o’sishi , kamoloti, parvozi, inqirozi, yuztuban ketish onlarida, chuqur ruhiy iztiroblar ichida korar ekan, shunisi tahsinga sazovorki, har qanday sharoitda-hatto yorug’ dunyodan abadiy ko’z yumganida ham –inson ulug’ va mukarram bo’lib qolishga arziydigan zot, deb talqin qiladi. Sobitjon otasi Kazangapni tirigida- shod, o’lganida ham obod qilmaganidan qattiq ranjigan Edigey o’yga toladi: “Odamlarga nima bo’lgan o’zi!?- deya g’azablandi. –Ularga o’limdan boshqa hamma narsa muhim!-Bu fikr Edigeyning ich-etini tirnardi.-Modomiki ularga o’lim ahamyatsiz ekan, demak ular hayotning ham qadr- qimmatiga yetmaydi. Unday bo’lsa, yashashdan maqsad nima?, ular nima uchun yashaydilar?

Yozuvchi bu asarda insonlarni mehnatkash yoki tanballarga ajratmaydi. U odamlarning qanday din, qanday mazhab, qanday siyosiy-partiya vakili bo`lganidan qat`iy nazar, shavqatli va shavqatsiz, vijdonli, insofli va insofsiz, dono va nodon qahramonlar orqali asar g’oyasini qahramonga yetkazib beradi va kitobxonda qadryatlarga, inson zotiga hurmat bilan qarash, har qanday vaziyatda taqdiridan nolimaslik va sabr-bardoshli bo’lish kabi insoniy qiyofani shakllantiradi. Bir so’z bilan ifodalaganda roman odamning

odamligini ta`minlab turadigan asosiy qadryatlar haqida dard

bilan bitilgan o`lmas asardir.