Chig‘atoyda ijtimoiy-iqtisodiy hayot

G‘arbiy Turk hoqonligining tanazzulidan keyin tashkil topgan yirik uyushmalaming yana biri O’g‘uz etnosi bo‘lgan. Ular haqidagi dastlabki ma’lumotlar IX-X asrlarga oid arab-fors manbalarida tilga olingan. Shu asrlarda o‘g‘uzlar Sirdaryoning quyi va o‘rta oqimlarida, Orol dengiziga yaqin cho‘llarda, hozirgi Turkmanistonning g‘arbiy mintaqalarida yashaganlar. Istaxriyning ma’lumotlariga ko‘ra, uning davrida (X asr) o‘g‘uzlar Kaspiy dengizining shimoli- sharqidagi cho‘llarda ham yashaganlar. O’g‘uzlar g‘arbda xazarlar, sharqda Volga bo‘yi bulg‘orlari, shimoli-sharqda kimaklar, sharqda qarluqlar bilan qo‘shni bo‘lganlar. Ammo bu ma’lumotlar haqiqatdan ancha yiroq bo‘lsa kerak.

• G‘arbiy Turk hoqonligining tanazzulidan keyin tashkil topgan yirik uyushmalaming yana biri O’g‘uz etnosi bo‘lgan. Ular haqidagi dastlabki ma’lumotlar IX-X asrlarga oid arab-fors manbalarida tilga olingan. Shu asrlarda o‘g‘uzlar Sirdaryoning quyi va o‘rta oqimlarida, Orol dengiziga yaqin cho‘llarda, hozirgi Turkmanistonning g‘arbiy mintaqalarida yashaganlar. Istaxriyning ma’lumotlariga ko‘ra, uning davrida (X asr) o‘g‘uzlar Kaspiy dengizining shimoli- sharqidagi cho‘llarda ham yashaganlar. O’g‘uzlar g‘arbda xazarlar, sharqda Volga bo‘yi bulg‘orlari, shimoli-sharqda kimaklar, sharqda qarluqlar bilan qo‘shni bo‘lganlar. Ammo bu ma’lumotlar haqiqatdan ancha yiroq bo‘lsa kerak.
• Keyingi tadqiqotlar o‘g‘uzlaming katta qismi IX-X asrlarda Sirdaryoning o‘rta va quyi oqim­larida, Orol dengizining janubiy-sharqiy va shimoli-sharqidagi cho‘llarda joylashganligini isbotlaydi.
• O’g‘uzlaming ayrim guruhlari Shosh vohasida (Keles cho‘lida, Ugam va Chotqol tog‘ etak- larida) qarluqlar bilan yonma-yon yashab kelganlar. Musulmon dinini qabul qilgan o‘g‘uzlar o‘troqlashib, vohadagi shahar va qishloqlarda o‘mashib qolganlar.
• IX- IX asrlar davomida Jung‘oriya, Sharqiy Turkiston va Yettisuvda yashovchi qabilalar (qay, sariq, bayot, mukri va boshqalar) Sirdaryo sohillariga ko‘chib kelib o‘g‘uzlarga qo‘shilgan. Shunday qilib, o‘g‘uzlar VIII - IX asrlarda Sirdaryo va Orol dengizi yaqinidagi hududlarda yirik qabila ittifoqini tashkil etadilar. IX asr oxirida bu qabila ittifoqi asosida O’g‘uz davlati vujudga keladi. O’g‘uz yabg‘ularining qarorgohi Yangikent shahri bo‘lgan.