Chig‘atoy ulusining tashkil topishi

Chig‘atoy ulusining tashkil topishi

7-sinf O’zbekiston tarixi darsligi asosida 24-mavzu

Chig‘atoy ulusi.

1224-yilda Chingizxon tomonidan Chig‘atoy tasarrufiga berilgan Movarounnahr, Yettisuv va Sharqiy Turkistonda Chig‘atoy ulusi tashkil topdi.

Viloyatlar va hunarmandchilik shaharlarini boshqarishda Chig‘atoy o‘ziga bo‘ysundirilgan xalqlarning yuqori tabaqa vakillari xizmatidan foydalanadi.

Movarounnahrni bevosita idora etish ishlari hali Movarounnahr zabt etilmasdan ilgari Chingizxon huzurida xizmat qilgan xorazmlik savdogar Mahmud Yalavochga beriladi.

Mo‘g‘ul bosqoqlari (mahalliy hokim) ixtiyoridagi ko‘p sonli askarlar Mahmud izmiga bo‘ysundirilgan edi.

Mahmud Yalavoch shularga suyanib mo‘g‘ul xoqonlari talabini ijro qilar va o‘zining cheksiz hukmronligini amalga oshirar edi.

Soliq turlari.

Chig‘atoy xonlari markaziy hokimiyat xazinasi
uchun aholiga turli soliqlar solib, zo‘ravonlik bilan undirib olishar edi.

Davlat xazinasi uchun “shulen” nomi bilan yuritilgan oziq-ovqat solig‘i ham undirilgan.

“Shulen” har bir podadan ikki yashar qo‘y, qimiz uchun har ming otdan bir biya hisobida olingan.

Mahmud Torobiy qo‘zg‘oloni.

1238-yilda Buxoroning Torob qishlog‘ida bosqinchilar va mahalliy mulkdorlar zulmiga
qarshi qo‘zg‘olon boshlanadi.

Qo‘zg‘olonga toroblik g‘alvir yasovchi hunarmand Mahmud boshchilik qiladi. Tarixda u Mahmud Torobiy nomi bilan shuhrat topadi.

Torobiyning yaqin safdoshlaridan Shamsiddin Mahbubiy va Buxoro aholisi qo‘zg‘olonchilarga qo‘shilib qo‘liga qurol oladi.

Mahmud Torobiy o‘z tarafdorlari bilan Buxoroga kirib olgach, shahar ichidagi Robiya saroyini qarorgoh qilib oladi.

Mahmud Torobiy Buxoroda o‘z hukmronligini o‘rnatgach, mo‘g‘ul tarafdorlari bo‘lgan mahalliy amaldorlar Buxorodan qochib ketadi.

Ulug‘ xoqon O‘qtoy Mahmud Yalavochni Pekin shahriga hokim etib tayinlaydi.

Savol va topshiriqlar:

1. Jahon tarixidan olgan bilimlaringizga asoslanib ayting-chi, Chingizxon zabt etilgan o‘lkalarni qanday taqsimladi?

2. Chig‘atoy ulusi qachon va qayerda tashkil topdi?

3. Mo‘g‘ullar qanday soliqlarni joriy etdilar?

4. Mahmud Torobiy qo‘zg‘oloni qachon va qanday boshlandi?

5. Qanday sabablar Torobiy qo‘zg‘olonining mag‘lubiyatiga sabab bo‘ldi?