Chet tilini o'qitishning har qanday bosqichida ingliz tilini o'qitishning eng muhim vazifalaridan biri talaffuz ko'nikmalarini saqlash va takomillashtirishdir

Hamrohlik fonetika kursi(tuzatish va takomillashtirish uchun) asosiy til darslari bilan parallel ravishda kirish kursidan so'ng amalga oshiriladi. Kirish kursidan farqli o'laroq, bu erda fonetik materialni tanlash to'liq o'rganilgan lug'at va grammatika bilan belgilanadi.
fonetika chet ellik talabalarni o'rganish
Hamrohlik kursini tashkil qilishning ikkita varianti mavjud. Birinchi holda, haftada bir dars rejalashtirilgan va o'tkaziladi, faqat fonetikaga bag'ishlangan. Bo'lajak filologiya talabalari bilan shunday ishlash odat tusiga kirgan. Ikkinchi holda, har bir darsda fonetik ish uchun 5-10 daqiqa ajratiladi (bu fonetik mashq deb ataladi). Fonetik mashqlar eng yaxshi darsning boshida amalga oshiriladi: bu o'quvchilarning rus tiliga o'tishiga yordam beradi, eshitish va artikulyar apparatlarning rus talaffuziga moslashtirilishini ta'minlaydi va yangi leksik va grammatik materialning fonetik qiyinchiliklarini bartaraf etishga imkon beradi. Qo'shimcha kursni tashkil etishning ushbu varianti odatda filologiya bo'lmagan bo'lajak talabalarni o'qitishda amalga oshiriladi.
Tuzatish jarayonida fonetik zaryadlash uchun material tanlashda o'qituvchi ushbu darsda kiritiladigan so'zlarni va grammatikani tahlil qiladi va o'quvchilar uchun qiyinchilik tug'diradigan oz miqdordagi materialni (bir yoki ikkita fonetik hodisa) tanlaydi. Keyin u mashqlar, diktant olish va ovoz chiqarib o'qish uchun matnlar tuzadi. Qo'shimcha va kirish kurslarida ish turlari bir xil, ammo qo'shimcha kursda matn bilan ishlash ko'proq o'rin egallaydi (matnlarni tinglash, diktantlar yozish, intonatsiyani belgilash, ovoz chiqarib o'qish va boshqalar). Fonetik mashqlar davomida o‘quvchilar (xorda yoki har birida alohida) maqollar, matallar, til burmalari, qisqa she’rlar va oldindan o‘rganilgan nasriy parchalarni talaffuz qilishlari, qo‘shiq aytishlari mumkin. Har qanday qiyin tovushlarni takrorlashda maqol va maqollarni tahlil qilish va o'rganish tavsiya etiladi, masalan:
[w] -- Do'stlik do'stlik, xizmat esa xizmatdir.
Fin va eston millatiga mansub talabalarning odatiy xatolari farqlovchi tovushlardir w va bilan. Estoniyaliklar sarosimaga tushdi yaxshi va h ( eston tilida yaxshi va w faqat rus tiliga o'xshash olingan so'zlar uchun xarakterlidir f, bu faqat chet eldan kelib chiqqan so'zlarda uchraydi.Rus tiliga xos namunani Pushkin asarlarida topish mumkin. "To'lqinli tumanlar orqali ..." she'rida bitta f harfi yo'q, "Payg'ambar Oleg qo'shig'i" katta she'rida ham yo'q. "Poltava" she'rida esa so'zlarda faqat uchta f bor figura, anathema, flot., aytmoqchi, f va estoniyaliklar faqat qarzga ega) . Uchun Estoniyaliklar uzun unlilarning talaffuzi bilan ham ajralib turadi (ular yozilganda ketma-ket ikki harf bilan yozilishi kerak - aa ning o'rniga a, oo ning o'rniga haqida va boshqalar), bu eston tili me'yorlari uchun xosdir. Bundan tashqari, ular jumlalardagi so'zlarni erkin tartibga soladilar. Bu ham ularning ona tili normalariga mos keladi. Misol - Makdisin eile kinos - Men kecha kinoga bordim. Eile kdisin mina kinos - Kecha kinoga bordim. Gapni qurishda bunday xatolik ham xarakterlidir - yozishni boshlayman (estoniyaliklar orasida kelasi zamon ko'pincha hakkama - boshlash fe'lini qo'shish orqali hosil bo'ladi). Shuningdek, estonlar va finlar otning jinsini aniqlashda xato qiladilar (eston va fin tillarida jins tushunchasi mavjud emas).
Venger talabalari (venger tili ham fin-ugr guruhiga kiradi) ko'pincha tovushni chalkashtirib yuborishadi. w rus tilida yumshoqligi bilan w, rus tiliga xos emas. Bundan tashqari, o'z tilining me'yorlariga ko'ra, ular odatda birinchi bo'g'inga urg'u qo'yadilar. Venger yozuvini bilmaganlar uchun eng g'ayrioddiy quyidagi yozishmalardir: gy> d, ly> th, s> sh, sz> bilan, zs> f. Gaplarda ular predmet va predikat orasiga ob'ekt qo'yishlari mumkin ( Talaba mashq bajaradi mos keladigan normallashtirilgan rus tili o'rniga Talaba mashq qilmoqda).
O‘qituvchining o‘quvchilar nutqining fonetik tomoniga doimiy e’tibor qaratishi, mashg‘ulotlar davomida xatolarni tuzatishi o‘quvchilarning o‘zlari ularning talaffuzini nazorat qila boshlashlariga, rus tilida fonetik xatosiz gapirishga harakat qilishlariga olib keladi. O'z-o'zini nazorat qilishni shakllantirish talabalarning nutqini keyingi tinglash bilan yozib olish, sinfda matnlarni nazorat qilish va o'quvchilar tomonidan noto'g'ri talaffuzni o'z-o'zini tuzatish orqali yordam beradi.
Hamroh bo'lgan fonetika kursidagi ishning alohida jihati o'rganilayotgan rus tilidagi tovushlarni farqlash bilan bog'liq. Misol tariqasida [w] va [s] tovushlarini farqlashga qaratilgan bir qator mashqlarni keltiramiz. Ushbu mashqlar ispan, fin, eston, zamonaviy yunon, vetnam va boshqa tillarda so'zlashuvchilarga rus talaffuzini o'rgatishda foydalidir. Dastlabki bosqichdan so'ng o'quvchilarda asosan eshitish va talaffuz qobiliyatlari shakllangan deb hisoblanadi. Biroq, aslida, ba'zi tovushlar hatto o'rnatilmaganligi, to'g'ri urg'u bilan so'zlarni to'g'ri talaffuz qilish ko'nikmalarini avtomatlashtirish yo'qligi, ruscha bo'lmagan intonatsiya og'zaki nutq va o'qish matnlarini tavsiflaydi. Shuning uchun rus tilining so'z, sintagma va iboralar sohasidagi artikulyatsiya bazasini o'zlashtirish, ravon va ifodali gapirish va o'qish texnikasini egallash yanada takomillashtirish va avtomatlashtirishni talab qiladi. Bundan tashqari, vazifa chet ellik talabalarning rus tilidagi nutqida urg'u yaratadigan allaqachon mavjud noto'g'ri talaffuzni bartaraf etishdir.
Til muhiti sharoitida talaffuzdagi urg'u nutqning ortiqchaligi bilan shunchalik "kompensatsiyalanadi"ki, urg'u bilan so'zlovchi nutq aktining suhbatdoshga ta'siri nuqtai nazaridan mutlaq ta'sirchanligi haqida taassurot qoldiradi. Bunday lahzalar chet ellik talabada yolg'on qoniqish hissini kuchaytiradi, chunki u nutqiy vaziyatda teng deb tushuniladi va qabul qilinadi. Shu sababli, talaba tilni umumiy o'rganishga bo'lgan rag'batni va ayniqsa, uning talaffuz tomonini yo'qotadi.
Ushbu bosqichda semantik dasturning reaktsiyasi hech qanday keskinliksiz amalga oshiriladi: bayonotni shakllantirishning asosiy ko'nikmalari avtomatlashtiriladi va e'tibor kontent rejasiga o'tkaziladi, shuning uchun noto'g'ri ko'nikmalarni tuzatish talabalar tomonidan ichki motivatsiyasiz deb qabul qilinadi. fikr ishiga xalaqit beradigan harakat. Psixologiyadan ma'lumki, ko'nikma harakatlarni bajarishga ixtiyoriy e'tibor bilan inhibe qilinadi, buning natijasida malakalarning vaqtinchalik avtomatizatsiyasi sodir bo'ladi: harakatlar sekinroq, noaniqroq bajarila boshlaydi. Bunday psixologik inhibisyonni bartaraf etish uchun o'quvchilarning qiziqishini oshiradigan va xorijiy nutq madaniyatini rivojlantirishda muhim rol o'ynaydigan etarlicha ma'lumotli va madaniy jihatdan boy o'quv materialini jalb qilgan holda, korrektiv fonetika kursini boshqacha tarzda qurish kerak. filologiya talabalari.
Chet ellik talabalarni o'qitishning yakuniy bosqichi uchun rus fonetikasi bo'yicha tuzatish kursini yaratishda, o'rganilayotgan til mamlakatida amaliyot o'tash paytida yuzaga kelishi mumkin bo'lgan talabalarning psixologik xususiyatlaridan (yoshi, belgilangan talaffuz qobiliyatlari) foydalanish bir xil darajada muhimdir. ona tili), ularga tahlil qilish, taqqoslash va talaffuz natijalarini ko'rish imkoniyatini berish.
Aqliy harakatlar va tushunchalarni bosqichma-bosqich shakllantirishning psixologik nazariyasiga asoslangan rus talaffuzini o'rgatishning uslubiy kontseptsiyasi bu muammoni hal qiladi. Ushbu uslubiy kontseptsiyaning mohiyati shundaki, nazariya (tushuntirish, namoyish qilish) fonetik materialda umumlashtirilgan va maksimal darajada to'liq yo'nalishni ta'minlashi kerak, so'ngra harakatni shakllantirishning to'rt bosqichiga ega bo'lgan qat'iy belgilangan harakatlar rejasiga muvofiq bosqichma-bosqich o'zlashtirishni tashkil etishi kerak. :
harakatni moddiy yoki moddiylashtirilgan shaklda shakllantirish;
diagrammalar, jadvallar, yozuvlarga bevosita tayanmasdan baland ovozda harakatni shakllantirish; 'zi haqidagi tashqi nutqda harakatni shakllantirish;
ichki nutqda harakatni shakllantirish.
Rossiya oliy o‘quv yurtlarining rus tilini chet tili sifatidagi kafedralari tajribasidan ham ko‘proq materiallar to‘plash mumkin va bu material jiddiy ilmiy-uslubiy mulohazani talab qiladi. Ural davlat universitetining chet ellik talabalari uchun rus tili kafedrasi. A.M. Gorkiy mo'g'ul, vetnam, yapon, koreys, xitoy, turk, ingliz (uning variantlari bilan), nemis va boshqa tillarda so'zlashuvchilar bilan ishlashda katta tajribaga ega. Ushbu tajriba tez-tez uchrab turadigan fonetik og'ishlar va xatolarni aniqlash, ularning sabablarini tahlil qilish va ularni bartaraf etish yo'llarini belgilash imkonini beradi.
Tajribali fonetik o'qituvchi, rus tilida chet ellik nutqini tinglab, ma'ruzachining artikulyatsiyasini "ko'radi" va hatto murakkab atamalarga murojaat qilmasdan xatoni tuzatish bo'yicha aniq maslahatlar berishi mumkin (tilni oldinga va yuqoriga siljiting, tilning old qismini egish). kichik qoshiq bilan til va boshqalar). ).
Bu tovushlarni tuzatishda doimiy ishdir. Biroq, dastlabki bosqichda tovushni qo'yish, xatolikka yo'l qo'ymaslik muhim ahamiyatga ega va bu erda manba tilning fonetik tizimini bilish juda foydali.
Fonetikaning asosiy tushunchasi "tovush" har qanday milliy auditoriyada ishlaydi. Biroq, bu kontseptsiyaning ko'lami terminologik bo'lishi kerak. Tovush va harf nisbati bilan ishlaydigan, ya'ni alifbo yozuvi bilan tilni biladigan talaba rus alifbosini barcha katta va kichik, bosma va qo'lyozma versiyalari bilan, o'ziga o'xshatish orqali tezda o'zlashtiradi. Yapon va Janubiy Koreya auditoriyasida til tizimi va yozuvidagi tub farqga qaramay, ingliz tilining keng o'rganilgan Amerika versiyasi orqali o'zlashtirilgan lotin alifbosi rus tilini o'rganish uchun vositachi bo'lib xizmat qiladi. Xitoyda ingliz tili hali ham unchalik keng tarqalgan emas. Maktablar xitoycha so‘zlarni transkripsiya qilish va tovush o‘xshashligini o‘rnatish uchun lotin alifbosini joriy qiladi, lekin maktablardagi ta’lim darajasi boshqacha, ko‘pchilik xitoyliklar na lotin alifbosini, na tovush va harf o‘rtasidagi munosabatni yaxshi bilishmaydi. Kirish fonetik kursiga tanish “bo‘g‘in – so‘z – ieroglif” tizimi va noodatiy “tovush – harf – bo‘g‘in – so‘z”ni solishtirish uchun ko‘proq vaqt talab etiladi. Shuning uchun tovushlarni bo'g'inlarda taqdim etish orqali artikulyatsiyani o'zlashtirishni soddalashtiradi. Rus tilidagi mumkin bo'lgan bo'g'inlarni jadvallarga qisqartirish oqlanadi ( ba-ba-pa-pa, bo'lardi va hokazo.). Bundan tashqari, undoshlarning qarama-qarshiligi urg'uli unlilar bilan birgalikda kommunikativ ahamiyatga ega bo'lgan so'zlarda o'rnatiladi. Keyin undosh tovushlarning urg'usiz holatda bo'lgan birikmalari ko'rib chiqiladi. Bundan tashqari, bo'g'inlarda o'quvchilarning tipik va individual xatolarini aniqlash va kerakli mashqlar to'plamini taklif qilish osonroq.
Kirish
Chet el talaffuzini o'qitishni tashkil etish muammosi doimo dolzarb bo'lib kelgan. Bu erda nafaqat eshitish - talaffuz bazasi, balki u bilan chambarchas bog'liq bo'lgan boshqa barcha nutq qobiliyatlari ham shakllanadi. Afsuski, ko'plab maktab og'zaki kirish kurslari, chet tili darslari bu muammoni hal qilmadi, buning isboti shundaki, hozirgi vaqtda o'quvchilarimizning talaffuzi ko'p narsani orzu qilyapti. Ayni paytda, zamonaviy tadqiqotlar shuni ko'rsatadiki, talaffuz nutqning asosiy xususiyati, chet tilida gapirishning boshqa barcha ko'nikmalarini rivojlantirish va takomillashtirish uchun asosdir, chunki nutqning fonemik to'g'riligini buzish, so'zlovchi tomonidan noto'g'ri intonatsiya noto'g'ri tushunish va tushunmovchilikka olib keladi. tinglovchi tomonidan.
Ingliz tili o`qituvchisi amaliyotida fonetik mashqlardan (maqol va matallar, qo`shiqlar) foydalanish, shubhasiz, ushbu fanni yaxshiroq o`zlashtirishga, til, lug`at va uning ishlash xususiyatlari haqidagi bilimlarni kengaytirishga yordam beradi.
Maqol va matallar darsda real vaziyat yaratishga, chet tilidagi nutqning tovush tomonini o`zlashtirish jarayoniga o`yin elementini kiritishga yordam beradi.Bundan tashqari, maqol va matallar xotiradan mustahkam joy oladi. Bolalarning bilim olishga qiziqishini ta’minlashning samarali usullaridan biri ingliz tili darslarida o‘rganishning turli bosqichlarida maqol va matallardan foydalanishdir.
Dastlabki bosqichda nutqning tovush tomonini qayta ishlash uchun maqol va maqollarga murojaat qilishingiz mumkin. Ular alohida qiyin undoshlarning, ayniqsa rus tilida yo'q bo'lganlarning talaffuzini qo'yishga yordam beradi. Ushbu turdagi ishlarni darsga uning turli bosqichlarida kiritish mumkin, u bolalar uchun dam olishning bir turi bo'lib xizmat qiladi.
Siz, masalan, ovozni qayta ishlash uchun shunday maqol va maqollarni taklif qilishingiz mumkin [w]:
Iroda bor joyda yo'l bor.
Mushuk qaysi tomonga sakraganiga e'tibor bering.
shamol qaysi tomondan esadi;
Ta'limning o'rta bosqichida maqol va matallardan foydalanish o'quvchilarning talaffuz ko'nikmalarini saqlash va yaxshilashga yordam beradi va nutq faolligini rag'batlantiradi.
Grammatika nuqtai nazaridan: tegishli vaziyatlarda bir xil so‘z birikmalarining takror-takror takrorlanishi pirovardida nutqda grammatik xatolarga yo‘l qo‘ymaslik qobiliyatini rivojlantiradi. Demak, bir tomondan fikrni ifodalash vositasi bo`lsa, ikkinchi tomondan nutq, maqol va matallarda o`rganilayotgan shakl yoki konstruksiyalarni amalga oshirish ana shu grammatik shakl va konstruksiyalarni avtomatlashtirish va faollashtirishning eng to`g`ri yo`lidir.
Shunday qilib, ular tartibsiz fe'llarni o'rgatishda ishlatilishi mumkin:
Bajarilgan ishni qaytarib bo'lmaydi.
Bitta rishta uzilgan, butun zanjir uzilgan.
Maqol va matallarning leksik-grammatik toʻyinganligi ulardan nafaqat koʻplab grammatik hodisalarni tushuntirish va faollashtirish, balki lugʻat boyligini ham boyitish imkonini beradi.Xuddi shu maqol yoki maqolni turlicha talqin qilish mumkin. Shu sababli, ushbu maqol yoki maqol asosida o'quvchilar o'z fikrlarini,his-tuyg'ular, tajribalar.Shu bois chet tili darslarida maqol va matallardan foydalanish tayyor va tayyor bo’lmagan nutq orqali o’quvchilarning ijodiy tashabbusini rivojlantiradi.
I. TALABALARDA FONETIK KOLONIKLARNI SHAKLLANTIRISH
1.1. Chet tilini o`rgatishda talaffuz malakasining o`rni va roli
Eshitish-talaffuz ko'nikmalarini shakllantirish nutq xabarini etarli darajada tushunish, fikrlarni to'g'ri ifodalash va tilning har qanday kommunikativ funktsiyasini bajarish uchun ajralmas shartdir.
Talaffuzni o'rgatishda barcha analizatorlar ishtirok etadi: nutq-motor, eshitish va vizual. Ijrochi funksiya nutq-motor analizatoriga, boshqaruv funksiyasi esa eshitish analizatoriga yuklangan. Bu tahlilchilar bir-biriga bog'liqdir. Psixologlarning ta'kidlashicha, biz faqat o'zimiz takrorlay oladigan tovushlarni to'g'ri eshitamiz. Vizual analizatorga kelsak, u bir tomondan nazorat qilishda ham ishtirok etadi, ikkinchi tomondan, bu analizator tayanch vazifasini bajaradi, chunki og'zaki muloqot yuz ifodalari, imo-ishoralar, lablar harakati va boshqalar bilan birga keladi va to'ldiriladi.
Shunday qilib, bir-biri bilan chambarchas bog'liq bo'lgan eshitish va talaffuz qobiliyatlari vizual analizator bilan mustahkam aloqaga tayanadi.
Talaffuz nutqning asosiy xususiyati bo'lib, chet tilida so'zlashuvning boshqa barcha ko'nikmalarini rivojlantirish va takomillashtirish uchun asosdir. Ammo o'quvchilarimizning fonetik qobiliyatlari ko'p narsalarni orzu qiladi. Bundan tashqari, chet tilini o'rgatishda fonetik ko'nikmalar asosiy o'rinni egallaydi va muhim rol o'ynaydi. Birinchidan, mahoratni aniqlaylik. Pedagogikada mahorat yuqori mahorat darajasi bilan tavsiflangan harakat bilan belgilanadi, bu uni mahoratdan ajratib turadi.
Og'zaki nutq, tinglash, yozish va o'qish ko'nikmalarini shakllantirish uchun nafaqat tegishli tovushlarni talaffuz qilish, balki ularning so'zlarda qanday birikishini, modellarning intonatsiyaga aylanishini ham bilish kerak. Tabiiy til muhitida bu bir vaqtning o'zida sodir bo'ladi.
Nolingvistik muhitda yoki oddiyroq aytganda, chet tili darsida talaffuz ko'nikmalarini rivojlantirishga katta e'tibor berilishi kerak.
Fonetik ko'nikmalar - bu avtomatlashtirilgan talaffuz qobiliyatlari, ya'ni begona tovushlarni va ularning birikmalarini talaffuz qilish, bu tovushlarni jarangli nutq oqimida tanlash, urg'ularni joylashtirish, chet tilining sintaktik tuzilmalarini to'g'ri intonatsion loyihalash.
Talaffuzni o'rgatishdagi asosiy qiyinchilik tillararo aralashuvdadir. Chet tilini o'rganishni boshlashtillar, talabalar, hatto ikkinchi sinf o'quvchilario'z ona tili tovushlarini eshitish va talaffuz qilishning barqaror ko'nikmalariga ega, ular asosiy intonatsiyalarni biladilar.
Interferentsiya ona tilining eshitish talaffuz ko'nikmalari chet tiliga o'tkazilishi sababli yuzaga keladi, ya'ni. chet tilining tovushlari ona tilining tovushlariga qiyoslanadi. O'qituvchi bunday xatolarning paydo bo'lishini oldindan aytib berishga va iloji bo'lsa, ularni oldini olishga majburdir. Shu bilan birga, asosiy e'tibor o'rganilayotgan tilning artikulyatsiya bazasining o'ziga xos xususiyatlarini tashkil etuvchi hodisalarga qaratilishi kerak.
Talaffuzni o'rgatish uchun material asosan boshlang'ich bosqichda o'rganiladi. Talaffuz u yoki bu shaklda qo'llaniladigan muloqotning barcha shakllarini o'zaro bog'liq holda o'qitish bilan bu vazifani bajarish mumkin. Eshitish-talaffuz ko'nikmalarini shakllantirish ketma-ketligi juda o'zboshimchalik bilan va darsliklarga bog'liq bo'lib, unda tovushlar va tovush-harf moslashuvlari ma'lum bir ketma-ketlikda kiritiladi. Biroq, darslik mualliflari qanday tartibga rioya qilmasin, fonetik materialning kiritilishi
izchillik va amalga oshirish tamoyiliga qat’iy rioya qilgan holda yuzaga keladi: osondan murakkabga, ma’lumdan notanishgacha, ona tiliga o‘xshash hodisalardan ona tilida o‘xshashi bo‘lmagan hodisalargacha.
Ilg'or bosqichlarda fonetik bilimlar mustahkamlanadi va me'yoriy talaffuz ko'nikmalari takomillashtiriladi. Nutqning talaffuz tomonidagi ish tilning boshqa jihatlari - lug'at, grammatika bo'yicha ishlar bilan chambarchas bog'liq holda amalga oshiriladi va o'quvchilarning kommunikativ faoliyati bilan birlashtiriladi.
Talaffuz qobiliyatlarini ikkita katta guruhga bo'lish mumkin:
Ritmik-intonatsiya qobiliyatlarimantiqiy va ekspressiv stress va intonatsiyalarni bilishni taxmin qilish. Aynan shu ko'nikmalar guruhi, to'g'rirog'i, ularning yo'qligi bizni chet elliklar sifatida xiyonat qiladi.