Часть VIII

615
“Young Scientist” . # 21 (259) . May 2019
Young Scientist O’zbekiston
Young Scientist O’zbekiston
сўзнинг кучи, қудрати беқиёсдир. Драматургия матнини 
ташкил этувчи аксар сўзлар ҳаракат ва талаффузда пур-
маънолиги ва мазмундорлиги билан кўпроқ эътибор талаб 
қилади. Саҳна санъатида сўз айнан ана шу хусусияти би-
лан инсон руҳияти, қалбига жиддий таъсир этади. Демак, 
сўз орқали актёр бевосита инсон тасаввури, шуурига му-
рожаат қилиб унда ўзига хос жараёнлар ҳосил бўлишига 
туртки беради.
Бадиий адабиётнинг насрий асарларидан баҳраманд 
бўлиш билан баробар, шеъриятга уни чиройли овозда 
ўзига хос оҳангларда ўқиш ҳам инсонларда сўз санъатига 
қизиқишлари аввалдан мавжуд эканлиги кўринади. Чин-
дан ҳам назмда битилган асарлар ижрочидан алоҳида зеҳн 
ва зукколик, қолаверса, бошқа хусусий ҳолларга нисбатан 
олганда, зўр қобилият ва маҳорат талаб қилади. Зотан, му-
айян шеърнинг мазмуни ва моҳиятини анчайин билиб олиш 
учун уни ҳар ким ўзи ўқиб чиқиши мумкин. Шеърни бадиий 
ва ифодали ўқишни зиммасига олган ўқувчи, санъаткор эса 
ундаги муаллиф мушоҳадалари, руҳий кечинмалари, қаҳра-
монлар кайфияти, дарду изтироблари, ички туғёнлари-ю 
қалб уқубатларини ёҳуд муайян ҳолатга хос кўтаринкилик 
фараҳ, қалб жўшқинлиги, завқ-у шавқни биргина сўз зами-
рида етказиб беришга эришмоғи лозим. Демак, ижрочи яна 
сўз санъатининг риёзати измидан бориши, муайян сўзлар, 
сатрлар қатига юраги, қалбидан сизиб чиқаётган ҳиссиёт-
ларни сингдира билиши, шеърни назмий саҳна асари дара-
жасига олиб чиқмоғи керак бўлади.
Маънавият кўзгуси саналган тилнинг такомиллашувида 
мутолаа маданиятининг муҳим тарбия воситаси эканлиги, 
тил, сўз ҳақида қадим алломаларимиз, қолаверса, дунё му-
тафаккирлари, аҳли донишлар тилидан айтилган мақол-
лар, ҳикматли сўзлар, қанотли таъбирлар бисёр. Ана шу 
ҳикматлар билан танишиб чиқишнинг ўзиёқ тил аҳамияти 
ва сўз қудратининг қиёси йўқлигини тўкис-тугал англатади.
Тил бор экан, демак, инсоннинг ўйлаш, фикр юритиш 
тарзи бор. Инсон фикр юритар экан, демак, фикрни баён 
этиш, сўзлаш йўсини, яъни нутқи бор. Демак, вужудимизда 
кечаётган талай жараёнларнинг ҳосиласи сифатида юзага 
келадиган нутқ омилига энг долзарб, моҳиятига кўра би-
ринчи даражали аҳамият касб этувчи маънавий қурол си-
фатида ёндошмоғимиз ўзбек ва жаҳон адабиётининг сара 
асарларини мутолаа қилишимиз лозим.
Ўзбек адабий тилининг соф ва тиниқлиги, унинг ўзига 
хос жаранги, мазмунан бой, мантиқан пойдорлигини кел-
гуси авлодларга муносиб тарзда етказиш учун мудом бедор 
изланишлар оламида бўлишини виждоний бурчимиз, тил 
ва нутқни асосий восита қилиб ижодий фаолият юритувчи 
бўлғуси мутахассислар тарбиялашда, мутолла маданиятини 
эгаллаш йўлидаги саъй-ҳаракатларни эса юрак даъвати си-
фатида ҳис этишимиз лозим.
Хулоса сифатида шоира Зебо Мирзаеванинг мутолаа 
маданияти, ифодали ўқиш ва бадиий сўз санъати ҳақидаги 
фикрларини қайд этамиз: «Санъатлар ичида қайси бири 
кучли?» сўрадим Сиздан. (марҳум актриса Римма Аҳмедова 
назарда тутилган). Бир лаҳза ўйладингиз, кейин қатъий де-
дингиз: «Сўз. Сўз кучлироқ!» шеър ўқидингиз. Таъсирлан-
дим. Кейин ўйландим: «Ахир бошқача бўлиши мумкинми?» 
[3, б.14]
Адабиётлар:
1. Каримов И. А. Юксак маънавият енгилмас куч. — Тошкент: Маънавият, 2008.
2. Комилов Н. Тасаввуф иккинчи китоб. Тавҳид асрори. — Тошкент: 1999.
3. Мирзаева З. Муҳаббатга талпинаман // Жаннатмакон. 2007, № 2.
4. «Буюк алломалар ижодида аҳиллик ва бағрикенглик ғоялари» илмий мақолалар тўплами. — Тошкент: 2001.