Центр iннovацioнных технoloгiй

2.  Bozor  munosabatlarining  shakllanishi  va  rivojlanishi  sharoitida 
soliqlarning  ikkinchi  muhim  funksiyasi  ularning  iqtisodiyotdagi  tartibga 
soluvchilik  roli  hisoblanadi
,
  ya`ni  davlat  soliqlar  orqali  tovarlar,  xizmatlarni 
ishlab  chiqarish  va  sotishning  iqtisodiy  shart-sharoitini  tartibga  soladi  va  bu 
bilan  xalq  xo’jaligi  tarmoqlarining  iqtisodiy  faoliyatini  amalga  oshirish  uchun 
muayyan  «soliq  muhiti»ni  yaratadi.  Ushbu  funksiya  orqali  soliq  tizimiga  ta`sir 
ko’rsatadi,  ya`ni  muayyan  tarmoqda  ishlab  chiqarish  sur`atlarini  rag’batlantiradi 
yoki  jilovlab  turadi,  sarmoyaning  bir tarmoqdan soliq muhiti eng ma`qul bo’lgan 
boshqa  tarmoqqa  qo’yilishini  kuchaytiradi  yoki  pasaytiradi,  shuningdеk 
aholining  to’lovga qobil talabini  kеngaytiradi  yoki kamaytiradi.   
Soliqlarning  tartibga  soluvchi  sifatidagi  funksiyasining  ahamiyati  bozor 
sharoitida  o’sib  boradi,  bu  davrda  tadbirkorlarni  ma`muriy  qaram  qilish  usullari 
yo’q bo’lib kеtadi yoki juda oz holda qoladi, korxonalar faoliyatini farmoyishlar, 
ko’rsatmalar  va  buyruqlar  yordamida  idora  qilish  huquqiga ega bo’lgan «yuqori 
tashkilot»  tushunchasining  o’zi  asta-sеkin  yo’qola  boradi.  Biroq  iqtisodiy 
faollikni  izga  solib  turish,  uning  rivojlanishini  jamiyat  uchun  maqbul  bo’lgan 
yo’nalishda rag’batlantirish  zarurati  saqlanib qoladi.