Ц и Суо- л с ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги

2.5. 
Европа менежмент илмий мактабларининг ривож- 
ланиш хусусиятлари.
Менежмент тарихи ўз илдизлари билан қадим замонларга 
бориб тақалади. Антик давр файласуфлари Суқрот, Платон, 
Аристотель давлатни бошқариш хусусида фикр билдирганлар.
32

---

Саноат жадал суръатларда ривожланиши ишлаб чиқаришда 
технологик жараёнлар амалга жорий этилиши билан боғлиқ 
бўлган. XIX асрда саноат асосан корхоналар сони кўпайиши 
ҳисобига экстенсив йўл билан ривожланган бўлса, кейинги аср 
бошига келиб бу йўл ўз имкониятларини сарфлаб бўлди. Фан 
сифатидаги менежментнинг ривожланишига уч омил: ривожла- 
нишнинг экстенсив йўли самара бермай қўйгани, рақобат кураши 
кучайгани ва корхоналар самарадорлиги ички захиралар ҳисобига 
оширила бошлагани туртки берди. Шу тариқа XX аср бошида 
Европа ва Америка фанида менежмент асослари яратила бошлади.
Хўжалик юритишни интенсивлаштириш усулларини ўрганиш 
билан немис социолог Макс Вебер (1864-1920) шуғулланган. У 
Фрайбур ва Мюнхен университетларининг профессори эди. 
Узининг “Хўжалик тарихи” ва бошқа китобларида Вебер 
капиталистик 
корхоналарда 
тадбиркорлик 
ҳамда 
меҳнат 
этикасининг маънавий асосларини таҳлил қилган.
Йирик муҳандис, олим ва тадбиркор Анри Файоль (1841-1925) 
маъмурий бошқарув назариясининг “француз отаси” ҳисобланади. 
Уз асарлари (“Менежмент асослари” ва б.) билан у Европа илмий 
менежмент йўналишининг энг ёрқин вакили сифатида довруқ 
қозонган. 
Файоль 
биринчи 
ва 
анча 
тўлиқ 
менежмент 
назариясининг муаллифидир. У ишлаб чиқариш менежменти 
психология билан боғлиқ эканлигини изчил ёритиб берган 
биринчи муаллиф ҳисобланади. Унинг фикрича, менежментда энг 
муҳими инсоний муносабатларни ҳисобга олишдир. Файоль 
бошқарувни тадқиқогнинг мустақил объекти сифатида ажратиш 
масаласини кун тартибига кўйди. У ўқув юртларида менежмент 
фанини ўқитиш зарурлигини уқтирди.